ވަގުތީ އަމުރާބެހޭ ސިވިލްކޯޓުގެ ނިންމުން ހައިކޯޓުގައި އިސްތިއުނާފު ކުރުމުގެ އަދާހަމަ – 3 ވަނަ އަޑުއެހުން 2 ވަނަ ފަހަރަށް ކެންސަލްވުން

• 05 ނޮވެމްބަރ 2023 ގައި ހައިކޯޓުގައި އިސްތިއުނާފު ކުރާ މި މައްސަލައިގެ 2 ވަނަ އަޑުއެހުމެއް ކުރިއަށް ގެންދެވުނު
• ހަމަ އެދުވަހު ހައިކޯޓުން ޗިޓު ލިބިފައިވަނީ 3 ވަނަ އަޑުއެހުމެއް 7 ނޮވެމްބަރ 2023 ގެ 11.00 އަށް ތާވަލު ކުރެވިފައިވާ ކަމަށް.
• ނަމަވެސް 7 ނޮވެމްބަރ 2023 ގެ ހެނދުނުގެ ވަގުތެއްގައި ހައިކޯޓުން ފޯނުން އެންގީ އެ ދުވަހަށް ތާވަލުކޮށްފައިވާ މައްސަލަ ކެންސަލް ވެފައިވާ ކަމަށް. ސަބަބެއް ކަމަށް މައުލޫމާތު ލިބުނީ ދައުލަތުގެ ވަކީލު އަލްއުތާޛު ހަންމާދު ވާފިރު އެހެން މައްސަލައެއްގައި ސުޕްރީމްކޯޓަށް ހާޒިރުވާންޖެހޭ ކަމުގެ ސަބަބުން ކަމަށް
• ހަމަ އެދުވަހު ހައި ކޯޓުން ޗިޓު ލިބިފައިވަނީ 3 ވަނަ އަޑުއެހުމެއް ދެން ތާވަލު ކޮށްފައިވަނީ 16 ނޮވެމްބަރ 2023 ގެ ހެނދުނު 9.00 އަށް ކަމަށް.
• ނަމަވެސް މިއަދު، 16 ނޮވެމްބަރ 2023 ގެ ހެނދުނު 8.30 ވީ ފަހުން ހައިކޯޓުން ފޯނުން މައުލޫމާތު ދިނީ މިއަދު ގެ އަޑުއެހުންވެސް ކެންސަލް ވެފައިވާ ކަމަށް. ނަމަވެސް ތާވަލުކުރެވޭ އަޑުއެހުން ފަހު ވަގުތު ކެންސަލް ވަމުންދާ ގޮތާމެދު ކަންބޮޑުވުން ފާޅުކުރުމަށްޓަކާ ކޯޓަށް ހާޒިރުވެ ކަމާބެހޭ ސެކްޝަނާ ސީދާ ބައްދަލުވުމުގެ ފުރުސަތު ނުލިބުމާއެކު ކޯޓު ރިސެޕްޝަންގެ ފޯނުން ކޯޓުގެ ލީގަލް އޮފިސަރަކާ ވާހަކަދައްކާ ކަންބޮޑުވުން ހިއްސާ ކުރިން.
• އަދި މިއަދުގެ އަޑުއެހުން ބައިގަޑިއިރަށް ވެފައި އޮއްވާ ކެންސަލްވި ސަބަބަކީ ދައުލަތުގެ ވަކީލު އަލްއުސްތާޛު ހަންމާދު ވާފިރު އޭނާ ހުންނެވި ބަންޑާރަ ނައިބުގެ އޮފީހުގެ ސީނިއަރ ސްޓޭޓް އެޓާނީގެ މަގާމުން އިސްތިއުފާ ދެއްވުމުގެ ސަބަބުން ކަމަށް ކޯޓުން މައުލޫމާތު ލިބުނު
• މި މައްސަލައިގާ ހިތާމައާއިއެކު ފާހަގަކުރަންޖެހޭ މުހިންމު އެއް ކަމަކީ ދައުލަތުގެ ވަކީލުގެ މަސައްކަތް ހިނގަމުންދާ ގޮތުގެ ސަބަބުން ކޯޓުގައި މައްސަލަ ކުރިއަށް ނުގޮސް ގިނަދުވަސްތަކެއް ފާއިތުވާ ފަހުން ތާވަލު ކުރެވޭ އަޑުއެހުންތައް ފަހު ވަގުތު ކެންސަލް ވުމަކީ އާންމު ކަމެއްކަން. އަދި ބައެއް ފަހަރު ކެންސަލް ވެފައިވާ ކަމުގެ މައުލޫމާތު ލިބެނީވެސް ކޯޓަށް ހާޒިރުވާ ފަހުންކަން. ދައުލަތުގެ ވަކީލަށް އުޒުރުވެރިވާތީ ފަހުވަގުތު އަޑުއެހުން ކެންސަލް ކުރުމުގެ ކަންބޮޑުވުމާ ގުޅިގެން މީގެ ކުރިން ބަންޑާރަ ނައިބަށް ސިޓީ އެއް ފޮނުވި، އެއަށް ޖަވާބުވެސް ލިބިފައިވޭ (27 ފެބްރުއަރީ 2023 ގެ އަދާހަމަ އަށް ރިއާޔަތްކުރައްވާ). މި ކަން ތަކުރާރުވަމުންދާ ސަބަބަކީ އަދިވެސް ބަންޑާރަ ނައިބުގެ އޮފީހުގައި މައްސަލަތައް ތަރުތީބު ކުރުމުގައި ހުރި ގޮންޖެހުންތަކެއް އޮތުމުން ކަމަށް ގަބޫލުކުރެވޭ.

ވަގުތީ އަމުރާބެހޭ ސިވިލްކޯޓުގެ ނިންމުން ހައިކޯޓުގައި އިސްތިއުނާފު ކުރުން – އަދާހަމަ

(ދެވަނަ އަޑުއެހުން)
• 30 އޮކްޓޫބަރ 2023 ގައި ފުރަތަމަ އަޑުއެހުމެއް ބޭއްވުމަށްފަހު މިއަދު، 05 ނޮވެމްބަރ 2023 ގެ 9.00 އަށް ދެވަނަ އަޑުއެހުމެއް ތާވަލަކޮށްފައިވާ ކަމުގެ ޗިޓު ލިބުނީ 1 ނޮވެމްބަރ 2023 ގައި
• މިއަދުގެ އަޑުއެހުން ފެށުނީ 9.25 ގައި އަދި ނިމުނީ 10.30 ގައި. މި އަޑުއެހުން ކުރިއަށް ގެންގޮސްފައިވަނީ ފުރަތަމަ އަޑުއެހުމުގައިވެސް ބައިވެރިވި 3 ފަނޑިޔާރުންގެ ބެންޗުން
• މިއަދުގެ އަޑުއެހުމުގައި ޖުމްލަ ގޮތެއްގައި އޮތީ މައްސަލައާއި ބެހޭގޮތުން ފަނޑިޔާރުން ސާފުކުރައްވަން ބޭނުންފުޅުވި ބައެއް ކަންކަން ދެފަރާތަށްވެސް ފުރުސަދު ދީގެން ސާފުކުރުން
• އިސްތިއުނާފު ކުރާ މި މައްސަލައަކީ އޭގެ ވަށައިގެންވާ ގިނަ ކަންތައްތަކެއް (ބައެއް ކަންކަން އޮޅުންއަރާ) އޮތް މައްސަލައަކަށް ވުމާއެކު މިއަދުގެ އަޑުއެހުމުގައި ފަނޑިޔާރުންގެ ސުވާލުތަކަށް ޖަވާބު ދިނުން މުޅިން ނިމިފައިނުވާތީ އިތުރު އަޑުއެހުމެއް ބޭއްވުމަށް ކޯޓުން ނިންމާފައިވޭ.
• މިއަދުގެ އަޑުއެހުމުގައި ފަނޑިޔާރުން ކުރެއްވި ސުވާލުތަކާ ދެއްކެވި ވާހަކަތަކުން ދޭހަވެގެން ދިޔައީ މި މައްސަލައިގާ ހުށަހަޅާފައިވާ ތިމާވެށްޓަށް ލިބޭނެ ގެއްލުމާބެހޭ ކަންކަން ސާފުކުރުމާއި ދެފަރާތުގެ ވާހަކަތައް ދެނެގަތުމުގެ ޝައުގުވެރިކަމެއް ބެންޗުގައި އޮތްކަން. ތިމާވެށި ހިމާޔަތް ކުރުމުގެ މައްސަލައަކީ ރާއްޖޭގެ ކޯޓުތަކަށް އާންމު މަސްލަހަތުގައި ރައްޔިތަކަށް ގެންދިއުމުގެ ފުރުސަތު މިހާތަނަށް ލިބިފައިވާ ކަމެއްނޫން. އެހެންކަމުން، މިއީ މިފަދަ މައްސަލައެއްގައި ފަނޑިޔާރުންގެ ކިބައިގާ ފެންނަންޖެހޭނެ ސިފައެއް ކަމަށް ގަބޫލުކުރެވޭތީ މިކަމާއި އަހަރެމެންގެ ހިތްހަމަޖެހުން އޮތްކަން ފާހަގަކުރަން.

ވަގުތީ އަމުރާބެހޭ ސިވިލްކޯޓުގެ ނިންމުން ހައިކޯޓުގައި އިސްތިއުނާފު ކުރުން – އަދާހަމަ

(ފުރަތަމަ އަޑުއެހުން)
• ވަގުތީ އަމުރެއް ނުދިނުމަށް ސިވިލް ކޯޓުން ނިންމި ނިންމުން 18 ޖޫން 2023 ގައި ހައިކޯޓުގައި އިސްތިއުނާފު ކުރިން.
(13 ޖުލައި 2023 އާއި 14 ސެޕްޓެމްބަރ 2023 ގެ ތިރީގައިވާ
އަދާހަމައަށް ރިއާޔަތް ކުރައްވާ)
• ނަމަވެސް ދެވަނަ ފަހަރަށް އިސްތިއުނާފު މައްސަލައިގާ އަޑުއެހުމެއް  ތާވަލު ކުރެވި، މިއަދު، 30 އޮކްޓޫބަރ 2023 ގެ ހެދުނު 9.00 ގައި ހައިކޯޓުގައި ވަނީ ބާއްވާފައި.
• މި އަޑުއެހުން މިއަދު ފެށުނީ 9.25 ގައި އަދި ނިމުނީ 10.20 ގައި. މި އަޑުއެހުން ކުރިއަށް ގެންގޮސްފައިވަނީ
3 ފަނޑިޔާރުންގެ ބެންޗަކުން. މި ބެންޗުގައި ތިއްބެވީ :
1 – ފަނޑިޔާރު އަލްއުސްތާޛު މުޙައްމަދު ޝަނީޒް ޢަބްދުﷲ )ރިއާސަތުގައި)
2 – ފަނޑިޔާރު އަލްއުސްތާޛާ ޙުޒައިފާ މުޙައްމަދު
3 – ފަނޑިޔާރު އަލްއުސްތާޛު މުޙައްމަދު ނިޔާޒް
• މި އަޑުއެހުމުގައި ދެ ފަރާތުން (އިސްތިއުނާފަށް އެދޭ ފަރާތާއި –  އިސްތިއުނާފު ރައްދުވާ ފަރާތް) އިސްތިއުނާފީ މައްސަލައިގާ ހުށަހަޅާފައިވާ ނުކުތާތަކުގެ ތައާރަފެއް ހުށަހެޅުމަށްފަހު ފަނޑިޔާރުންގެ ބެންޗަށް މި ނުކުތާތަކާބެހޭ ބައެއް ކަންކަން ސާފުކޮށްދިން
• ވަގުތު ހަމަވުމާއެކު މިއަދުގެ އަޑުއެހުން 10.20 ގައި ނިންމާލަމުން ރިއާސަތުން ވިދާޅުވީ މައްސަލައިގެ ބާވަތުން ވީހާ އަވަހަކަށް އިތުރު އަޑުއެހުމެއް ތާވަލު ކުރައްވާނެކަމަށް
• މި މައްސަލައިގެ ކަންތައް ހިނގަމުންދާ ގޮތަށް ބެލުމުން، މިއަދުގެ އަޑުއެހުން ހައިކޯޓުގައި ކުރިއަށް ދިއުމަކީ ލިބުނު ވަރަށްބޮޑު ހިތްހަމަޖެހުމެއް

ވަގުތީ އަމުރާބެހޭ ސިވިލްކޯޓުގެ ނިންމުން ހައިކޯޓުގައި އިސްތިއުނާފު ކުރުމުގެ ފުރަތަމަ އަޑުއެހުން – 30 އޮކްޓޫބަރ 2023

ސިވިލްކޯޓުގެ 4 ވަނަ އަޑުއެހުން ތަކުރާރު ކުރަންޖެހުން

ކ. ގުޅިފަޅު ހިއްކުމާބެހޭ މަޝްރޫއު ހުއްޓުވުމަށް އެދި ސެޕްޓެމްބަރ 2021 ގައި ރާއްޖޭގެ ސިވިލްކޯޓަށް ހުށަހަޅާފައިވާ މައްސަލައިގެ އަދާހަމަ
• ސިވިލްކޯޓުގައި މި މައްސަލަ އެކަށީގެންވާ ގޮތަށް ކުރިއަށްނުގޮސް އޮންނަތާ މިހާތަނަށް 2 އަހަރު ވެއްޖެ
• މި މައްސަލައިގާ ހެކި ނެގުމުގެ އަޑުއެހުމެއް އެންމެ ފަހުން އޮތީ މާރިޗް 2023 ގައި. އެ އަޑުއެހުމުގައި ޤާޞީ އަލްއުސްތާޛު ފަރުހާދު ރަޝީދު ވަނީ ކޯޓުގެ ވަސީލަތްތައް މަދުކަމުގެ ސަބަބުން ހެކިންގެ ބަޔާންތައް ޓައިޕް ކުރުމަށް ވަގުތު ނަގާނެކަމަށާއި، އަދި މައްސަލަ ލަސްވުމުގެ ކަންބޮޑުވުން އޮންނާނެކަން ދެނެހުރިކަން ވިދާޅުވެފައި.
• މާރިޗު މަހު މި މައްސަލައިގާ ވަގުތީ އަމުރެއް ނެރުމުގެ މަސައްކަތް އަހަރެމެން ކުރިން، އަދި ވަގުތީ އަމުރެއް ނެރެ ނުދިނުމަށް 10 ޖޫން 2023 ގައި ސިވިލް ކޯޓުން ނިންމި. މި މައްސަލައިގާ ގޮތެއް ނިންމީ ޤާޞީ އަލްއުސްތާޛު ފަރުހާދު ރަޝީދު. (11 ޖޫން 2023 ގެ ތިރީގައިވާ އަދާހަމައަށް ރިއާޔަތް ކުރައްވާ)
• ސިވިލްކޯޓުން ހެކިންގެ ބަޔާންތައް ޓައިޕްކުރެވި ސޮއިކުރުމުގެ މަރުހަލާ ކުރިއައްދާ ގޮތް ހޯދުމަށް ތަކުރާރުކޮށް އެ ކޯޓުން އޮޅުންފިލުވަން އޮގަސްޓު މަހާއި ސެޕްޓެމްބަރު މަހުގައި މަސައްކަތްކުރެވުނު. އަދި ސެޕްޓެމްބަރު މަހުގެ ކުރީކޮޅުގައި އަދާހަމަ އެއް ހޯދުމަށް ކުރެވުނު މަސައްކަތުން ހެކިންގެ ބަޔާނުގައި ސޮއިކުރުމުގެ އިންތިޒާމު ވަރަށް އަވަހަށް ހަމަޖެހޭނެކަމުގައި ކޯޓާއި ދެކެވުނު ވާހަކައިން ފާހަގަކުރެވުނު.
• ނަމަވެސް މި މަރުހަލާ ދިގުލައިގެން ގޮސް 6 (ހައެއް) މަސް ފާއިތުވެފައިވާތީ ސިވިލްކޯޓަށް ރަސްމީ ސިފައެއްގައި މިކަމުގެ ކަންބޮޑުވުން ފާހަގަކޮށް 6 ސެޕްޓެމްބަރ 2023 ގައި ސިޓީއެއް ފޮނުވިން.
މިހާތަނަށް މި ސިޓީއަށް ސީދާ ޖަވާބެއް ސިވިލްކޯޓުން ދީފައެއް ނުވޭ.
• ނަމަވެސް 19 އޮކްޓޫބަރ 2023 ގައި ސިވިލްކޯޓުން އެންގުމެއް ފޮނުވާފައިވޭ. މި އެންގުމުގައި ބުނެފައިވަނީ :
“13 މާރިޗު 2023 ގައި މައްސަލައިގައި ހިމެނޭ ފަރާތްތަކުން ޝަރީޢަތުގައި ހުށަހެޅި ހެކިވެރީންގެ ހެކިބަހުގެ ރެކޯޑިންގ ފައިލް ކޮރަޕްޓްވެ، އެ ރެކޯޑިންގ ރިޓްރީވްކުރުމަށް މަސައްކަތްކުރެވި ރިޓްރީވްކުރެވިފައިނުވާތީ، މިހާތަނަށް ރެކޯޑިންގ ބަޔާން ޓައިޕްކުރެވޭގޮތްވަނީ ނުވެފައެވެ.”
އެހެންކަމުން އަލުން ހެކިވެރިން ހާޒިރުކޮށްދެވޭނެ ދުވަހެއް ހިއްސާކުރުމަށް ސިވިލްކޯޓުގެ މި އެންގުމުގައި އަންގާފައިވޭ.
• ހެކިން އަލުން ހާޒިރުކުރުމަށް 25 އޮކްޓޫބަރ 2023 ވީ ބުދަދުވަސް އަހަރެމެން ހުށަހެޅި ނަމަވެސް، މި ގޮތަށް މިކަން ކޯޓަށް ހަމަޖެއްސިފައި ނުވާކަން ފާހަގަކުރަން.
• މީގެ އިތުރުން 25 އޮކްޓޫބަރ 2023 ވީ ބުދަ ދުވަހުގެ ކޯޓުގެ ރަސްމީ ވެބްސައިޓުގައި އިއުލާނުކުރި ތާވަލުގައި މައްސަލަ ހިމެނިފައިވުމުން، ޗިޓެއް ލިބިފައިނުވާ ހިނދު މައްސަލަ ތާވަލުކުރެވިފައިވާ ސަބަބެއް އޮޅުން ފިލުވަން ކުރި މަސައްކަތުން އެނގުނީ މިއީ ކުށެއް ކަމަށް. އެހެން ކަމުން ކޯޓުގެ 25 އޮކްޓޫބަރ 2023 ގެ ރަސްމީ ތާވަލުން މި ކުށް ފިލުވުމަށް އެދި ހަމަ އެދުވަހު، 25 އޮކްޓޫބަރ 2023 ގައި ވާނީ ސިޓީއަކުން ސިވިލް ކޯޓުގައި ދަންނަވާފައި.
• ދެވަނަ ފަހަރަށް މި ހެކިބަސް ނެގުމުގެ އަޑުއެހުމެއް ދެން އޮންނާނީ ނޮވެމްބަރ 2023 ގައި ކަމުގެ އިޝާރާތެއް ކޯޓުން ދީފައި ވީނަމަވެސް، މިކަން ސާފުވާނީ ސިވިލްކޯޓުން ލިޔުމުން މިކަން އެންގީމައިކަން ފާހަގަކުރަން.
• ކޯޓުތަކުން މިކަންކަން ކުރިއަށް ގެންދާ ގޮތާމެދު ހުރި ގިނަ ކަންބޮޑުވުންތަކެއް ރާއްޖޭގެ ކޯޓުތަކާއި އަދުލުއިންސާފާބެހޭ ނިޒާމު ބެލެހެއްޓުމުގެ މަސްއޫލު ފަރާތްތަކަށް ހުށަހެޅުމަށް ގަސްތުކުރަން.

ވަގުތީ އަމުރާބެހޭ ސިވިލްކޯޓުގެ ނިންމުން ހައިކޯޓުގައި އިސްތިއުނާފު ކުރުން – އަދާހަމަ

• 24 އޮގަސްޓު 2023 ގެ އަދާހަމައާއި ހަވާލާދީ ގެނެސްދޭ މި އަދާހަމައަކީ ވެސް ހިނގަމުންދާ މި މައްސަލައާއިގުޅޭ އިތުރު ކަންބޮޑުވުންތަކެއް ރިކޯޑު ކުރުމަށް ގެނެވޭ މައުލޫމާތު
• މައްސަލައާއި ބެހޭ އަޑުއެހުމެއް 14 ސެޕްޓެމްބަރ 2023 ގެ ހެދުނު 10.00 އަށް ހައި ކޯޓުގައި ތާވަލުކޮށްފައިވާ ކަމުގެ އެންގުން 7 ސެޕްޓެމްބަރ 2023 ގައި ކޯޓުން އީމެއިލް މެދުވެރިކޮށް ހިއްސާކޮށްފައިވޭ
• ނަމަވެސް މިއަދަށް (14 ސެޕްޓެމްބަރ 2023) އަށް ތާވަލު ކޮށްފައިވާ އަޑުއެހުން ކެންސަލްވި ކަމުގެ މައުލޫމާތު 13 ސެޕްޓެމްބަރ 2023 ގައި ހައިކޯޓުން ފޯނު މެދުވެރިކޮށް ހިއްސާކޮށްފައިވޭ
• އަޑުއެހުން ކެންސަލް ކޮށްފައިވަނީ ކޮން ސަބަބަކާހުރެ ތޯ ކޯޓަށްގޮސް އޮޅުން ފިލުވުމުން ސާފުވެފައިވަނީ މައްސަލަ އެއް ހަފްތާ ކުރިން ތާވަލު ކޮށްފައިވީ ނަމަވެސް ކެންސަލް ކޮށްފައިވަނީ މައްސަލަ ބައްލަވާ ޣާޒީ ޗުއްޓީ ނެންގެވުމާ ގުޅިގެން ކަމަށް
• މި މައްސަލައަކީ ވަގުތީ އަމުރެއް އިސްތިއުނާފު ކުރުމުގެ މައްސަލައަކަށް ވާހިނދު މި މައްސަލަ މިހާރުވެސް އޮތީ ވަރަށްބޮޑަށް ދިގުލައިގެން ގޮސް ކޯޓުގައި ކުރިއަށް ނުގޮސްކަން އެއީ ދައުވާ ކުރާފަރާތުގެ ވަރަށްބޮޑު ކަންބޮޑުވުމެއް. އެހެންކަމުން މައްސަލަ ލަސްވުމާ ގުޅިގެން ކަންބޮޑުވުން ފާޅުކޮށް، އަވަސްކޮށްދިނުމަށް އެދި މިއަދު (14 ސެޕްޓެމްބަރ 2023) ގައި ހައިކޯޓަށް ވާނީ ސިޓީއެއް ފޮނުވާފައި.

ވަގުތީ އަމުރާބެހޭ ސިވިލްކޯޓުގެ ނިންމުން ހައިކޯޓުގައި އިސްތިއުނާފު ކުރުން – އަދާހަމަ

• ކ. ގުޅިފަޅު ހިއްކުމުގެ މައްސަލައިގާ ސިވިލްކޯޓުގައި ވަގުތީއަމުރަކަށް އެދުމުން 11 ޖޫން 2023 ގައި ވަގުތީ އަމުރެއް ނެރެ ނުދިނުމަށް އެ ކޯޓުން ނިންމި ނިންމުން 18 ޖޫން 2023 ގައި ދިވެހިރާއްޖޭގެ ހައިކޯޓުގައި އިސްތިއުނާފުކުރުމަށް ހުށަހެޅުމާއި ގުޅިގެން ހުށަހެޅުނު ލިޔެކިޔުމަށް އިދާރީ އިސްލާހުތަކެއް ގެނައުމަށް އެކޯޓުން އަންގާފައިވޭ
• އެހެންކަމުން އިސްލާހުތަކާއި އެކު ލިޔެކިއުން 12 ޖުލައި 2023 ގައި ހުށަހެޅި، ހައިކޯޓުގެ ރަޖިސްޓްރާ މި ލިޔެކިޔުންތައް ބަލައިގެންފައިވަނީ 20 އޮގަސްޓު 2023 ގައި
• ސިވިލްކޯޓަށް ލިޔެކިޔުން ހުށަހެޅުމާއި ހިއްސާކުރުން މިހާތަނަށް ކުރިއަށް ގޮސްފައިވަނީ އިލެކްޓްރޮނިކް މުއާމަލާތުގެ ޒަރިއްޔާއިން (އެއީ ލިޔެކިއުމުގެ އިލެކްޓްރޮނިކް ކޮޕީ އީމެއިލުގެ ޒަރިއްޔާއިން ހިއްސާކުރުން).
ނަމަވެސް އިސްތިއުނާފުކުރާ މައްސަލަ ހައިކޯޓުގެ ރަޖިސްޓްރާ ބަލައިގަތުމާއިއެކު ލިޔެކިޔުމުގެ ކަރުދާސްކޮޕީ 23 އޮގަސްޓު 2023 ގެ ނިޔަލަށް ހުށަހެޅުމަށް އަންގާފައިވުމާއި އެކު އެތާރީޚުގައި ލިޔެކިޔުމުގެ ކަރުދާސް ކޮޕީ ހައިކޯޓަށް ހުށަހެޅުނު.
• ހައިކޯޓުގައި އިސްތިއުނާފުކުރާ ވަގުތީ އަމުރާބެހޭ މައްސަލައިގެ ލިޔެކިޔުންތަކަކީ ގިނަ މަސްދަރުތަކަކަށް ރިއާޔަތްކޮށް ތައްޔާރު ކުރެވިފައިވާ ހުށަހެޅުމެއް – އެހެންކަމުން ހައިކޯޓުން ބޭނުންވި ލިޔެކިއުމުގެ 3 ކަރުދާސް ކޮޕީ ސެޓަކީ 10،600 (A4 ކަރުދާހުގެ 21 ރީމް ނުވަތަ ބަންޑެލި) އަށްވުރެ ގިނަ އަދަދެއްގެ ކަރުދާސް ކަމަށް ވުމާއެކު، ކޯޓާއި ވާހަކަދައްކައިގެން މި އަދަދު ގާތްގަނޑަކަށް 3،000 އަށް ކުޑަކުރެވުނު (A4 ކަރުދާހުގެ 6 ރީމް ނުވަތަ ބަންޑެލި).
• ކ. ގުޅިފަޅު ހިއްކުމުގެ މައްސަލައިގާ ސިވިލްކޯޓަށް 2021 ގައި މައްސަލަ ހުށަހެޅި، 2023 ގައި ވަގުތީ އަމުރަކަށް އެދި އެކޯޓުން ގޮތެއް ނިންމުމުގެ އެންމެހާ މަރުހަލާ ތަކުގައިވެސް މައްސަލައިގެ ލިޔެކިޔުން ކަރުދާސް ކޮޕީގެ ގޮތުގައި ހުށަހަޅަން ޖެހިފައިނުވާކަން ފާހަގަކުރަން.
• ރާއްޖޭގެ ކޯޓުތަކުގައި އިލެކްޓްރޮނިކް މުއާމަލާތުގެ ޒަރިއްޔާ ބޭނުންކޮށް މަސައްކަތް ކުރުމުގެ ޤާބިލުކަން ހުރިނަމަވެސް، މި ފަދަ މައްސަލައެއްގައި އެތައް ހާސް ކަރުދާސް ބޭނުންކޮށް ކަރުދާސްކޮޕީގެ ބަންޑެލި ކޯޓަށް ހުށަހަޅަން ޖެހުމަކީ ކަންބޮޑުވާ ކަމެއް. އަދި މިއީ މައްސަލަ ކޯޓަށް ހުށަހަޅާ ފަރާތަށް އޮތް ބޮޑު ޚަރަދެއް ކަމާ މިއީ އިސްރާފު ބޮޑު ގޮތަކަށް ހިނގާކަމެއްކަމުގެ ކަންބޮޑުވުން އޮތްކަން ފާހަގަކުރަން. ހައިކޯޓަށް ކަރުދާސްކޮޕީ ހުށަހެޅުމަށް /-2000ރ އަށްވުރެ ބޮޑު އަދަދެއް ހޭދަކުރަންޖެހުނު.
• ކޯޓުގައި މައްސަލަ ރަޖިސްޓަރީ ކުރުމުގެ ޚަރަދަށް ބަލާއިރު، ސިވިލްކޯޓުގައި މައްސަލަ ރަޖިސްޓަރީ ކުރަން ނަގަނީ /-25ރ އަދި ހައިކޯޓުގައި މި ވަގުތީ އަމުރު އިސްތިއުނާފުކޮށް ރަޖިސްޓަރީ ކުރުމަށް  /-300ރ ގެ ކޯޓު ފީއެއް ހައިކޯޓަށް ދައްކަން ޖެހުނު. މިއީ ސިވިލްކޯޓުގެ ފީގެ 12 ގުނަ އިތުރު އަދަދެއްކަން ފާހަގަކުރަން.
• އިތުރަށް ފާހަގަކުރެވޭ ނުކުތާއަކީ ކ. ގުޅިފަޅުގެ 2 ވަނަ ފޭސް  ހިއްކަންފެށުމުގެ މައްސަލައިގާ ވަގުތީ އަމުރަކަށް އެދިގެން ކަންހިނގާފައިވާ މުއްދަތު ތިރީގައިވާ ތާރީޚުތައް ހެކިދޭފަދައިން ކޯޓުގައި ދިގުލަމުން ދާދިއުން.
– 15 މާރިޗް 2023 – ވަގުތީއަމުރަކަށް އެދި ސިވިލްކޯޓަށް ހުށަހެޅުނު
– 11 ޖޫން 2023 – ވަގުތީ އަމުރެއް ނެރެ ނުދިނުމަށް ސިވިލްކޯޓުން ނިންމި (މިއީ 3 މަހާ ގާތްކުރާ މަރުހަލާއެއް)
– 18 ޖޫން 2023 – ސިވިލްކޯޓުގެ ނިންމުން ހައިކޯޓުގައި އިސްތިއުނާފު ކުރެވުނު. ނަމަވެސް އެކި ފަހަރުމަތިން އެކި އިދާރީ ކަންކަން ކުރުމަށް ގޮސްފައިވާ ވަގުތުގެ ސަބަބުން ހައިކޯޓުގެ ރަޖިސްޓްރާރ އަށް މި މައްސަލަ ބަލައިގަތުމުގެ އެންމެހާ އިދާރީ ކަންކަން ކުރެވިފައިވަނީ 24 އޮގަސްޓު 2023 ގައި (މިއީ 2 މަހަށް ވުރެ ގިނަ ދުވަހުގެ މަރުހަލާއެއް)
• އިސްތިއުނާފު ކުރާ ވަގުތީ އަމުރެއްގެ މައްސަލަ މި ސްޕީޑުގައި ކޯޓުން ބެލުމުގެ އާޚިރު ނަތީޖާއަކަށް ވަނީ މައްސަލަހުށަހަޅާ ފަރާތުން ހޯދަން ބޭނުންވާ ފަރުވާ ކޯޓުން ލިބުމުގެ ފުރުސަތު ހަނިވެ ނެތިދިއުމުގެ ފުރުސަތު ބޮޑުވުންކަން ފާހަގަކުރަން. އަދި ކޯޓުން ފަރުވާ ހޯދުމުގެ ފުރުސަތު ނެތިގެން ދިއުމަށް ޖާގަބޮޑުވެ ފަހިވުމަކީ ނުހަނު ކަންބޮޑުވާ ކަމެއް.

ވަގުތީ އަމުރާބެހޭ ސިވިލްކޯޓުގެ ނިންމުން އިސްތިއުނާފު ކުރުން – އަދާހަމަ

• ކ. ގުޅިފަޅު ހިއްކުމުގެ މައްސަލައިގާ 15 މާރިޗް 2023 ގައި ސިވިލްކޯޓުގައި ވަގުތީއަމުރަކަށް އެދުމުން 11 ޖޫން 2023 ގައި ވަގުތީ އަމުރެއް ނެރެ ނުދިނުމަށް އެ ކޯޓުން ނިންމި ނިންމުން 18 ޖޫން 2023 ގައި ދިވެހިރާއްޖޭގެ ހައިކޯޓުގައި އިސްތިއުނާފު ކުރެވުނު.
• އިސްތިއުނާފަށް ހުށަހެޅުމުން 5 ޖުލައި 2023 ގައި ހައިކޯޓުން އިޖާބަދީފައިވަނީ ހުށަހެޅުނު އިސްތިއުނާފު ފޯމަށް ބައެއް އިސްލާހު ގެނެސް އިތުރު ލިޔެކިޔުމާއެކު 13 ޖުލައި 2023 ގެ ސުންގަނޑިއަށް ފޮނުވުމަށް.
• އެހެންކަމުން ހައިކޯޓުން އަންގާފައިވާ ކަންކަން ފުރިހަމަކޮށް 12 ޖުލައި 2023 ގައި އެ ކޯޓަށް ލިޔެކިޔުން ހުށަހެޅުނު.
• ވަގުތީ އަމުރަކީ ހިނގަމުންދާ މައްސަލައެއްގައި ލިބިދާނޭ އިޔާދަނުކުރެވޭނެ ގެއްލުމެއް ވިޔަ ނުދިނުމަށް ބޭނުންކުރެވޭ ޤާނޫނީ އިޖުރާއަތެއް، އަދި އެހެންކަމުން ވަގުތީ އަމުރަކީ އާންމުކޮށް ކަންހިނގާ މިނަށްވުރެ އަވަހަށް ކުރިއަށް ދިއުން މުހިންމު އިޖުރާއަތެއް. ނަމަވެސް މި މައްސަލައިގާ ވަގުތީ އަމުރުގެ މަރުހަލާ މިހާތަނަށް 4 މަސްދުވަހުގެ މުއްދަތަކާ ގާތްކުރާކަން ފާހަގަކުރެވޭ.
މި މުއްދަތުގެ ތެރޭގައި 1 ހަފްތާގެ ސަރުކާރު ބަންދު ދުވަސް ހިމެނޭކަން ފާހަގަކުރަން.

ވަގުތީ އަމުރާބެހޭ ނިންމުން އިސްތިއުނާފަށް

• ކ. ގުޅިފަޅު ހިއްކުމުގެ މަޝްރޫއާއި ބެހޭ މައްސަލައިގެ މައުޟޫއީ މައްސަލައިގާ ގޮތެއް ނުނިމި ސިވިލް ކޯޓުގައި ވަނިކޮށް 2 ވަނަ ފޭސް ގެ މަސައްކަތް ކުރިއަށް ގެންދާކަމުގެ މައުލޫމާތު 2 މާރިޗު 2023 ގައި ދައުލަތުން އިއުލާނު ކުރުމުން 15 މާރިޗު 2023 ގައި މަޝްރޫއު ވަގުތީ ގޮތުން ހުއްޓުވުމަށް ވަގުތީ އަމުރަކަށް އެދުނިން.
• އަދި ވަގުތީ އަމުރަކަށް އެދި ގާތްގަނޑަކަށް 3 މަސްދުވަސް ފާއިތުވަނިކޮށް 11 ޖޫން 2023 ގައި ވަގުތީ އަމުރެއް ނެރެދޭނެ ތަނެއް އޮތްކަމަށް ޝަރީއަތަށް ފެންނަން ނެތްކަމަށް ވަނީ ސިވިލްކޯޓުން ކަނޑައަޅާ އަންގާފައި
• ސިވިލްކޯޓުގެ މި ނިންމުމާ ބެހޭ ގިނަގުނަ އަދި ސީރިއަސް ކަންބޮޑުވުން ތަކެއް ހުރުމުގެ ސަބަބުން މިއަދު، 18 ޖޫން 2023 ގައި ސިވިލްކޯޓުން ވަގުތީއަމުރާމެދު ނިންމި ގޮތް އިސްތިއުނާފުކުރުމަށް ދިވެހިރާއްޖޭގެ ހައިކޯޓަށް ހުށަހެޅުނު

ވަގުތީ އަމުރާބެހޭ ނިންމުން

• ކ. ގުޅިފަޅު ހިއްކުމުގެ މަޝްރޫއާއިބެހޭ މައްސަލައިގާ 15 މާރިޗް 2023 ގައި ވަގުތީ އަމުރަކަށް އެދިފައިވާ އިރު، ގޮތެއް ނުނިމި ގިނަ ދުވަސްތަކަކަށްފަހު 10 ޖޫން 2023 ވީ ހޮނިހިރު ދުވަހު އީމޭލުން ވަނީ ސިވިލްކޯޓުން ނިންމި ގޮތުގެ ބަޔާން ހިއްސާކޮށްފައި.
• ކޯޓުން ވަގުތީ އަމުރާއިމެދު ނިންމި ގޮތުގެ ބަޔާނުގައިވާ ތާރީޚަކީ 8 ޖޫން 2023 ވީ ބުރާސްފަތި ދުވަސް, ނަމަވެސް އަމުރު ހިއްސާކޮށްފައިވަނީ 10 ޖޫން 2023 ވީ ހޮނިހިރު ދުވަހުގެ ރޭގަނޑުގެ ވަގުތެއްގައިކަން ފާހަގަކުރެވޭ
• 10 ސަފްހާގެ ވަގުތީ އަމުރާއިމެދު ނިންމި ގޮތުގެ މި ބަޔާން ނިންމަވާފައިވަނީ ސިވިލްކޯޓުގެ ގާޒީ އަލްއުސްތާޛު ފަރުހާދު ރަޝީދު
• ބަޔާނުގައިވާ ގޮތުގައި މި މައްސަލައިގާ އެދިފައިވާ ފަދަ ވަގުތީ އަމުރެއް ނެރެދޭނެ ތަނެއް އޮތްކަމަށް ޝަރީއަތަށް ފެންނަން ނެތްކަމަށް ވަނީ ކަނޑައަޅާފައި
• މި ނިންމުން ޝަރިއްޔަތުން ނިންމަވާފައިވާ ގޮތުގެ ގިނަ ކަންބޮޑުވުން ތަކެއް ހުރުމާއެކު މި ނިންމުން ހައިކޯޓުގައި އިސްތިއުނާފު ކުރުމުގެ މަސައްކަތް ދަނީ ކުރެވެމުން

ވަގުތީ އަމުރާބެހޭ އަދާހަމަ

• ކ. ގުޅިފަޅު ހިއްކުމުގެ މަޝްރޫއާއިބެހޭ މައްސަލައިގާ 15 މާރިޗް 2023 ގައި ސިވިލް ކޯޓުން ވަގުތީ އަމުރަކަށް އެދުމުން، 4 އެޕްރިލް 2023 ގައި ދައުވާލިބޭ ފަރާތުގެ ޖަވާބެއް ކޯޓުން ހިއްސާކޮށް، 9 އެޕްރިލް 2023 ގައި މައްސަލައާއި ބެހޭ ފުރަތަމަ އަޑުއެހުން ބޭއްވުނު.
• ‘ސިވިލް ކޯޓަށް ދައުވާ ނުވަތަ މައްސަލަ ހުށަހެޅުމާއި ޝަރީއަތް ހިންގުމުގައި އަމަލުކުރާނެ ގޮތުގެ އުސޫލު ނަމްބަރ
‘I(U)/2022/06
ގެ 98 ވަނަ މާއްދާގެ (ހ) ގައި ބުނާގޮތުން:
‘ވަގުތީ އަމުރާމެދު ގޮތެއް ނިންމާނީ އަޑުއެހުން ބާއްވާތާ، ނުވަތަ ޖަވާބު ހުށަހަޅަންޖެހޭ ތާރީޚުން ފެށިގެން ރަސްމީ 14 (ސާދަ) ދުވަހުގެ ތެރޭގައެވެ.’
• އެހެން ކަމުން މިއަދާ ހަމައަށް އަޑުއެހުން ބޭއްވިތާ މިވަނީ ރަސްމީ 21 (އެކާވީސް) ދުވަސް ކަމަށްވާތީ، މައްސަލަ ކުރިއަށް ނުގޮސް ގިނަދުވަސްތަކެއް ވަމުންދާތީ މިކަމުގެ ކަންބޮޑުވުން މިއަދު، 11 މެއި 2023 ގައި ސިޓީއަކުން ސިވިލްކޯޓަށް ހުށަހެޅުނު.

ވަގުތީ އަމުރާ ގުޅޭ ފުރަތަމަ އަޑުއެހުން

• ދައުވާ ކުރާފަރާތުން 15 މާރިޗު 2023 ގައި ވަގުތީ އަމުރަކަށް އެދި ކޯޓަށް ހުށަހެޅުނު، އަދި މިއީ ދައުވާ ލިބޭ ފަރާތުގެ ހާޒިރުގައި އިންސާފު ކުރުމަށް އެދިފައިވާ ހުށަހެޅުމެއް. އެހެންކަމުން، 04 އެޕްރިލް 2023 ގައި އެ ހުށަހެޅުމަށް ދައުލަތުން ދީފައިވާ ޖަވާބު ކޯޓުން ހިއްސާ ކޮށްފައިވޭ.
• ވަގުތީއަމުރާ ބެހޭ ގޮތުން ވާހަކަދެއްކުމަށް 09 އެޕްރިލް 2023 (މިއަދަށް) ކޯޓުން ތާވަލު ކޮށް، 04 އެޕްރިލް 2023 ގައި ޗިޓު ފޮނުވާފައިވޭ. މި އަޑުއެހުން ތާވަލުކޮށްފައި އޮތީ ވިޑިއޯ މެދުވެރިކޮށް އޮންލައިންގެ ޒަރިއްޔާއިން ކަމަށްވާތީ، ކޯޓުގައި އަޑުއެހުން ބޭއްވުމަށް އެދުނު އެދުމަށް ފުރުސަތު ލިބޭގޮތެއްނުވި.
• މި އަޑުއެހުން މިއަދުގެ 11.30 އަށް ތާވަލު ކުރެވުނު ނަމަވެސް ފެށުނީ ގާތްގަނޑަކަށް 12.33 ހާއިރު އަދި ނިމުނީ ގާތްގަނޑަކަށް 13.40 ހާއިރު.
• މިއަދުގެ އަޑުއެހުމުގައި ދައުވާ ކުރާ ފަރާތުން ވާހަކަ ދެކެވުނީ ވަގުތީ އަމުރަށް އެދި ހުށަހަޅާފައިވާ ސަބަބުތައް ހިއްސާކުރުމަށާއި ދައުލަތުގެ ޖަވާބުގައި ފާހަގަކޮށްފައިވާ ކަންކަމަށް ރައްދު ދިނުމުގެ ގޮތުން، އަދި އެ ނުކުތާތަކަށް ދައުލަތުން އަނބުރާ ޖަވާބު ދީފައިވޭ.
• ދައުވާ ކުރާ ފަރާތުން ވަގުތީ އަމުރަށް އެދިފައިވާ މުހިންމު ކަންކަމުގެ ތެރޭގައި ހިމެނެނީ މަޝްރޫއު ކުރިއަށް ގެންގޮސްފިނަމަ އިޔާދަ ނުކުރެވޭނެ ގެއްލުންތަކެއް ވާނެކަން، އަދި ކޯޓުގައި މައްސަލަ ބެލުމުގެ މަގްސަދު ގެއްލިދާނެކަން. އަދި ތިމާވެށީގެ ކަންކަމުގައި ރައްކާތެރިވުމަށްޓަކައި ބައިނަލްއަޤުވާމީ އުރުފީ ޤާނޫނު (ކަސްޓަމަރީ ލޯ) އާއި ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޤާނޫނުވެސް ދަންނަ، ތިމާވެށީގެ މައްސަލަތަކުގައި ޤާނޫނީ ގޮތުން އިސްކަންދޭ މަފްހޫމެއް ކަމުގައިވާ ‘ޕްރިކޯޝަނަރީ ޕްރިންސިޕަލް’ މި މައްސަލައިގާ ކޯޓުން ތަތުބީގު (ނުވަތަ އެޕްލައި) ކުރުމަށް އެދިފައިވާނެ
• ދައުވާ ލިބޭ ފަރާތުން ވަގުތީ އަމުރެއް ނެރުމަށް އިންކާރު ކުރަމުން ހުށަހަޅާފައިވަނީ ވިޔަފާރީގެ ކަންކަމުގައި އަދި މާލީ މުއާމަލާތް ތަކުގައި ޤާނޫނީ ގޮތުން ގެންގުޅޭ މަފްހޫމް ‘ބެލެންސް އޮފް ކޮންވީނިއަންސް’ ގެ މަފްހޫމް ކޯޓުން މި މައްސަލައިގާ ތަތުބީގު ކުރުމަށް
• ދެން އޮންނާނި ވަގުތީއަމުރާ ގުޅޭގޮތުން ކޯޓުން މައްސަލަ ނިންމާ ހުކުމް ކުރުމުގެ އަޑުއެހުމެއް. އެ އަޑުއެހުން ތާވަލު ކުރެވޭނެ ދުވަހެއް ކޯޓުން މިއަދު ކަނޑައެޅެން ނެތްކަމުގައި ވަނީ ފާހަގަކޮށްފައި. އެހެންކަމުން މި މައްސަލަ ނިންމުމުގެ އަޑުއެހުން އޮންނާނެ ދުވަހެއް އަދި ސާފުވެފައެއްނުވޭ.

ވަގުތީ އަމުރަކަށް އެދުން

• ކ ގުޅިފަޅު ހިއްކުމުގެ މަޝްރޫއު ހުއްޓުވުމަށް އެދި ހުށަހެޅި މައްސަލަ ސިވިލްކޯޓުން ބަލައިގެންފައިވަނީ 19 ސެޕްޓެމްބަރ 2021 ގައި އަދި، މި މައްސަލަ އަދިވެސް އޮތީ ނުނިމި، ކޯޓު މަރުހަލާގައި.
ނަމަވެސް އެ މަޝްރޫއުގެ 2 ވަނަ ފޭސް ސަރުކާރުގެ ފަރާތުން 23 ފެބްރުވަރީ 2023 ގައި ކުރިއަށް ގެންދާކަން ވަނީ މަޝްރޫއުގެ އެދިޔާރު، މިނިސްޓްރީ އޮފް ނެޝަނަލް ޕްލޭނިންގް، ހައުސިންގް އެންޑް އިންފްރާ ސްޓްރަކްޗަރ އިން 2 މާރިޗް 2023 ގައި ހާމަކޮށްފައި.
އަދި މި ކަމަށް ތައްޔާރުވެ ފަޅުކޮނުމަށް ކޮންޓްރެކްޓް ކޮށްފައިވާ ނެދަލެންޑްސް ގެ ކުންފުނި ބޮސްކާލިސް ގެ އޮރޯންޖް ނަމަކަށް ކިޔާ ކޮންނަ ބޯޓު 21 ފެބްރުވަރީ 2023 ގައި ރާއްޖެއަށް ބަނދަރުކޮށްފައިވާ ކަންވެސް އެނގިފައިވޭ
• މި މައްސަލައިގާ ހިމެނޭ މުހިންމު ކަންތައްތަކަށް ބަލާއިރު، ކޯޓުގައި މައްސަލަ އޮވެމެ، މަޝްރޫއު ކުރިއަށް ދިއުމަކީ ކޯޓަށް މައްސަލައެއް ހުށަހަޅައިގެން ބެލުމުގެ މަގްސަދު މުޅިން ގެއްލިގެން ދާނެ ކަމެއް. އެހެން ކަމުން، 15 މާރިޗް 2023 ގައި ވާނީ ރާއްޖޭގެ ޤާނޫނު ތަންދޭ ހަމަތަކުގެ މަތިން މި މައްސަލައިގާ (ގަޒިއްޔާ ނަމްބަރު
 (3246/Cv-C/2021 ވަގުތީ އަމުރަކަށް ސިވިލްކޯޓުގައި އެދިފައި.
• ވަގުތީ އަމުރުގެ އެކި މަރުހަލާތައް ހިނގާނެ މުއްދަތުތަކަކީ މާ ސާފުކޮށް ތަރުތީބު ވެފައިވާ އެއްޗެއް ނޫންކަން ފާހަގަކުރެވޭ. ނަމަވެސް ކޯޓުން މައްސަލަ ބަލައިގެންފައިވާ ކަން ކަށަވަރު ވެފައިވަނީ ދައުލަތުގެ ފަރާތުން ޖަވާބުދީފައިވާ ކަމުގެ ލިޔުން މިއަދު (4 އެޕްރިލް 2023) ގައި ލިބިފައިވާތީ.
• މިކަމާ ގުޅިގެން ކުރިއަށް އޮތް ދުވަސްތަކުގައި އަޑުއެހުމެއް ތާވަލު ކުރެވޭނެ ކަން އެނގިފައިވޭ.

4 ވަނަ ކޯޓު އަޑުއެހުން

• ޝަރިއްޔަތުގެ ތިން ވަނަ އަޑުއެހުން 27 ފެބްރުވަރީ 2023 ގައި ބޭއްވުމަށްފަހު މިއަދު، 13 މާރިޗް 2023 ގެ މެންދުރުފަހު 13.00 އަށް ތާވަލުކޮށް، ސިވިލްކޯޓުގައި ބޭއްވުނު.
• މި އަޑުއެހުމުގެ މައުލޫމާތު ޗިޓު 27 ފެބްރުވަރީ 2023 ގައި ލިބުނު
• މިއަދުގެ އަޑުއެހުން ފެށުނީ 13.40 ގައި އަދި ނިމުނީ 15.50 ގައި. ގާތްގަނޑަކަށް 2.5 ގަޑިއިރަށް ދިގުދެމިގެން ދިޔަ މި އަޑުއެހުމަކީ މިހާތަނަށް މި މައްސަލައިގާ ބޭއްވިފައިވާ އެންމެ ވަގުތު ދިގު އަޑުއެހުންކަން ފާހަގަކޮށްލެވޭ
• މި އަޑުއެހުމަކީ ޝަފަހީ ހެކިބަސް ހުށަހެޅުމަށް ބޭއްވުނު ޝަރިއްޔަތުގެ އަޑުއެހުމެއް، އަދި ދެފަރާތުންވެސް ހެކިން ހުށަހަޅާ ސުވާލުކުރުމުގެ ފުރުސަތު ލިބިގެން ދިޔަ
• ދައުވާ ކުރާފަރާތުން ހުށަހެޅި 2 ހެކިންނަކީ ރާއްޖޭގެ އެންމެ ތަޖުރިބާކާރު 2 ޑައިވަރުން ކަމުގައިވާ ހުސެން ރަޝީދު (ސެންޑި) އާއި މުހަންމަދު ސީނީން (ސިންދި). ދައުވާ ލިބޭ ފަރާތުން ހުށަހެޅި ހެއްކަކީ އީ.ޕީ.އޭ ގެ ޑިރެކްޓަރ ޖެނެރަލްގެ މަގާމުގައި ހުރި އިބްރާހިމް ނައީމު
• ދައުވާ ކުރާފަރާތުން ގެނައި ހެކިންގެ ހެކިބަސް ނެގުމުގެ މަރުހަލާގައި ދައުލަތުގެ ވަކީލުން ވަރަށްބޮޑަށް ހުރަސްއެޅިކަން ފާހަގަކުރެވުނު، އަދި ހެކިންގެ ހެކިބަހުގެ ބުރަދަނާ، މައްސަލައާއި އޮތް ގުޅުމާދޭތެރޭވެސް ސުވާލު އެފެއްދުމަށް މަސައްކަތް ކޮށްފައިވާކަން ފާހަގަކުރެވުނު. ނަމަވެސް ހެކިބަސް ދިނުމުގެ ހުވާކުރެއްވުމަށްފަހު، ހެކިންގެ ދިގު ތަޖުރިބާ އަދި މުއްސަނދި މައުލޫމާތުތަކުގެ އަލީގައި ފަޅުކޮނުމާ ބިންހިއްކުމުގެ ސަބަބުން މާލޭ ސަރަހައްދުގެ ފަރުފަޅުތަކަށް ލިބިފައިވާ، ލިބެމުންދާ އަދި ލިބޭނޭކަމަށް ގަބޫލުކުރެވޭ ބޮޑެތި ގެއްލުމުގެ ވާހަކަ ކޯޓުގައި ތަފްސީލުކޮށް ބަޔާންކޮށް ހިއްސާކުރައްވާފައިވޭ.
• ދައުވާލިބޭ ފަރާތުން ‘ޚަބީރެއްގެ’ ގޮތުގައި ހުށަހަޅާފައިވާ އިބްރާހިމް ނައީމް އާއި ދައުވާ ކުރާފަރާތުން ސުވާލު ކުރެވުނު. އޭނާގެ ހައިސިއްޔަތަކީ ‘ޚަބީރެއް’ ކަމަށްވުމުގެ ސަބަބުން އޭނާއަށް ހެކިބަސްދިނުމުގެ ހުވާކުރަން ޖެހިފައިނުވާކަން ފާހަގަކުރެވުނު. އަދި އޭނާ ކޯޓަށް ހާޒިރުވެފައިވަނީ ހަމައެކަނީ ‘ޚަބީރު’ ކަމުގައި ކަމަށް ދައުލަތުގެ ވަކީލުން ފާހަގަކުރި ނަމަވެސް، ދައުވާ ރައްދުވާ އެއް މުއައްސަސާގެ އިސްވެރިއެއްގެ މަގާމުގައި ހުރެ، މި މަޝްރޫއުއާއި ގުޅޭ ގޮތުން މުއައްސަސާގެ ނިންމުންތަށް ނިންމުމުގައި ބައިވެރިވެ، މި މައްސަލައިގާ ‘ޚަބީރު’ ގެ ހައިސިއްޔަތުން ވާހަކަދެކެވުނު ނަމަވެސް މިއީ މަސްލަހަތު މަސްހުނިވެ އަދި ފުށުއަރާ ގޮތަށް ހިނގާފައިވާ ހެކިދިނުމެއް ކަމުގައި ގަބޫލުކުރެވޭ  
• ހެކިންގެ ހެކިބަހުގެ ބަޔާންތަށް ކޯޓުން ތައްޔާރުކުރުމަށް ވަގުތު ހޭދަވާނެ ކަމަށް ފަނޑިޔާރު ފާހަގަކުރެއްވި. ސަބަބަކީ ކޯޓުގައި މިފަދަ މަސައްކަތްތައް އަވަހަށް ކޮށް ނިންމުމުގެ ވަސީލަތާ އިންތިޒާމު އެންމެ އެކަށީގެންވާ ގޮތަށް މިވަގުތު ނެތުމުން. އެހެންކަމުން ދެން އޮތް އަޑުއެހުމެއް ތާވަލު ކުރުމަށް ދަތިތަކެއް ހުރިކަން ފަނޑިޔާރު ފާހަގަ ކުރެއްވި. އެ ސަބަބަށްޓަކާ ދެން އަޑުއެހުމެއް އޮންނާނެ ދުވަހެއް އަދި އެނގޭކަށް ނެތް.

ތިންވަނަ ކޯޓު އަޑުއެހުން

• ޝަރިއްޔަތުގެ ދެވަނަ އަޑުއެހުން 21 ނޮވެމްބަރ 2022 ގައި ބޭއްވުމުގެ 3 މަހާ 6 ދުވަސް ވީފަހުން، ޝަރިއްޔަތުގެ ތިންވަނަ އަޑުއެހުމެއް މިއަދު 27 ފެބްރުވަރީ 2023 ގެ ހެދުނު 11.15 އަށް ތާވަލުކުރެވި ސިވިލް ކޯޓުގައި ބޭއްވުނު
• މި އަޑުއެހުމުގެ މައުލޫމާތު ޗިޓު 26 ފެބްރުވަރީ 2023 ގައި ލިބުނު
• މިއަދުގެ އަޑުއެހުން ކެންސަލް ނުވެ ކުރިއަށް ގޮސްފައިވުމަކީ ލިބުނު ވަރަށްބޮޑު ހިތްހަމަޖެހުމެއް
• މިއަދުގެ އަޑުއެހުން ފެށުނީ 11.46 ގައި، އަދި ނިމުނީ 12.28 ގައި
• ކުރިންވެސް ހަމަޖެހިފައިވާ ގޮތުގެ މަތިން މިއަދުގެ އަޑުއެހުމުގައި ވާހަކަދެކެވުނީ ހެކި ހުށަހެޅުމާއި ބެހޭގޮތުން. މައްސަލައިގައި ހިމެނޭ ފަރާތްތަކުން ހުށަހަޅާފައިވާ ހުރިހާ ކިތާބީހެއްކެއް ބަލައިގަތުމަށް ކޯޓުން ނިންމި. އަދި ހުށަހަޅާފައިވާ ކިތާބީ ހެކީގެ އިތުރުން ޝަފަހީ ހެކި ހުށަހެޅުމަށް ދެފަރާތުންވެސް ބޭނުންވެފައިވާތީ، އެ ފުރުސަތު ކޯޓުން ދެފަރާތަށްވެސް އެރުވި
• ދައުވާކުރާ ފަރާތުން ހުށަހަޅަން ބޭނުންވި ބައިނަލްއަގުވާމީ ފަންނީ 2 ހެކިންނާއި ދިވެހިރާއްޖޭގެ ތަޖުރިބާކާރު 3 ހެކިންގެ މައުލޫމާތު ހުށަހެޅުނު. ނަމަވެސް ކޯޓުން ޝަފަހީ ހެކި ހުށަހަޅަން ފުރުސަތު ދެއްވާފައިވަނީ 2 ހެކިންނަށް. ސަބަބަކީ ބައެއް ހެކިންނަކީ ކިތާބީހެކި މިހާރުވެސް ހިއްސާކުރައްވާފައިވާ ފަރާތްތައް ކަމަށްވާތީ. ދައުލަތުން ޝަފަހީ ހެކީގެ ގޮތުގައި ހުށަހަޅާފައިވަނީ 1 ފަރާތް.
• ދެން އޮތް އަޑުއެހުމެއްގައި ހެކިންގެ ބަސް ހުށަހެޅުމުގެ ފުރުސަތު ލިބިގެންދާނެކަމަށް ބެލެވޭ
• އެ އަޑުއެހުން 13 މާރޗް 2023 ގައި ތާވަލުކުރެވޭނެ ކަމަށްވެސް ބެލެވޭ
• 7 ޑިސެމްބަރ 2022 އަދި 9 ފެބްރުވަރީ 2023 ގައި ތާވަލުކުރެވުނު 2 އަޑުއެހުންވެސް ދައުލަތުގެ ވަކީލަށް ކޯޓަށް ހާޒިރުވުމަށް އުޒުރުވެރިވުމުގެ ސަބަބުން ފަހުވަތުގު ކެންސަލު ކުރެވިފައިވާތީ، އެކަމުގެ ކަންބޮޑުވުމާގުޅޭ ސިޓީއެއް 9 ފެބްރުވަރީ 2023 ގައި އެޓާނީ ޖެނެރަލް އަލްއުސްތާޛު އިބްރާހިމް ރިފްއަތުއަށް އަހުރެން ފޮނުވިން. އަދި އެ ސިޓީއަށް އެޓާނީ ޖެނެރަލް އޮފީހުގެ އިދާރާއިން ވަރަށް ތަފްސީލާއިއެކު 19 ފެބްރުވަރީ 2023 ގައި ޖަވާބުދެއްވާފައިވޭ. މި މުއާމަލާތު މިގޮތަށް ހިނގާފައިވުމަކީ މިފަދަ ކަންކަން ހިނގަމުންދާގޮތް ހަރުދަނާ ކުރުމަށް ލިބިގެންދާ ފުރުސަތެއްކަމުގައި ދެކެން. މި ކަމުގައި އެޓާނީ ޖެނެރަލްގެ އޮފީހުގެ އެއްބާރުލުން ލިބިފައިވުމަކީ އެފަރާތުގެ އިދާރީ ކަންކަން ހަރުދަނާކުރުމަށް ޚިޔާލު ލިބިގަތުމަށް ހުޅުވިފައިވާ ކަމުގެ ހެއްކެއް ކަމަށް ދެކެން. އަދި އެކަން އެގޮތަށް އޮތުމަކީ އެދެވޭކަމެއް ކަމުގައިވެސް ދެކެން.

ކޯޓު އަޑުއެހުން އަނެއްކާވެސް ކެންސަލް

• 07 ޑިސެމްބަރ 2022 ގައި ކޯޓުން ތާވަލުކޮށް، ފަހުވަގުތު ކެންސަލުކުރި އަޑުއެހުން އަލުން ތާވަލުކޮށް ސިވިލްކޯޓުން އަހުރެންނަށް އެންގީ 07 ފެބްރުވަރީ 2023 ގައި.
• ދެމަސް ދުވަހަށް ފަހު އަޑުއެހުން ތާވަލު ކުރެވުނީ އަދުގެ ތާރީޚު 09 ފެބްރުވަރީ 2023 ގެ ހެދުނު 10.30 އަށް.
• ކޯޓަށް ހާޒިރުވިފަހުން، 10.21 ގައި ކޯޓުން ގުޅާ މައްސަލަ އަނެއްކާވެސް ކެންސަލް ވެފައިވާ ކަން އެންގި.
• މިއަދުގެ އަޑުއެހުން ކެންސަލްވި ސަބަބެއްކަމަށް ކޯޓުން މައުލޫމާތު ލިބުނީ ދައުލަތުގެ ވަކީލު ހައިކޯޓުގައި އޮތް އަޑުއެހުމަކަށް ދާންޖެހިފައިވާތީ
• މި މައްސަލައިގާ ދިމާވަމުންދާ ފަހުވަގުތު ކެންސަލްވުމުގެ މައްސަލައަކީ އާންމު ގޮތެއްގައި ވަމުންދާ ކަމެއްކަމަށް ފާހަގަވާން ފަށައިފި.
• ކަންމިހެން ވުމުން ކަންބޮޑުވާންޖެހޭ އިތުރުކަމަކީ މިވަގުތު ދައުލަތުންދަނީ ގުޅިފަޅު ހިއްކުމުގެ ދެވަނަ ފިޔަވަށްސަށް ތައްޔާރުވަމުން. މީގެ ހެކިތަކުގެ ތެރާގައި، 16 ޖޫން 2022 ގައި ޔޫރަޕުގެ 3 ބޭންކަކުން 101މިލިއަން ޔޫރޯގެ ލޯނެއް ގުޅިފަޅު ހިއްކުމަށްޓަކައި ދިވެހި ސަރުކާރުން އެއްބަސްވެފައިވޭ. މީގެ އިތުރުން 30 ޖަނަވަރީ 2023 ގައި ޑްރެޖިންގް ޓުޑޭ ވެބްސައިޓުގާ ގުޅިފަޅު ހިއްކުމަށް ނެދަލަންޑްސްގެ ބޮސްކާލިސްއަށް 120 މިލިއަން ޔޫރޯގެ ކޮންޓްރެކްޓެއްގައި ދިވެހި ސަރުކާރުން ސޮއިކުރި ޙަބަރުވަނީ ޝާއިއުކޮށްފައި.
• މި ކަންކަމަށް ރިއާޔަތްކުރުމުން، މި މައްސަލައަކީ ދައުލަތާ ދެކޮޅަށް ހިންގާ މައްސަލައަކަށް ވެފައި، ދައުލަތުގެ ވަކީލަށް އަޑުއެހުންތަކަށް ފަހުވަގުތު އައުމަށް ތަކުރާރުކޮށް އުޒުރުވެރިވަމުންދާދިއުމަކީ ވަރަށް ކަންބޮޑުވާ ކަމެއް.
• މިކަމުގައި ހުރި ކަންބޮޑުވުންތައް ފާޅުކޮށް މިއަދު އަހުރެން އެޓާނީ ޖެނެރަލް އަލްއުސްތާޛު އިބްރާހިމް ރިފްއަތުއަށް ސިޓީ އެއް ފޮނުވައިފާވާނެ.

• އިއްޔެ (7 ޑިސެމްބަރ 2022) އަށް ތާވަލު ކުރެވުނު އަޑުއެހުން ކެންސަލްވެފައިވާތީ ދެން މައްސަލަ ތާވަލު ކުރެވޭނެ ދުވަހެއް އޮޅުން ފިލުވުމަށް މިއަދު ކޯޓަށް ގުޅުމުން މައުލޫމާތު ލިބިފައިވަނީ ދެން އޮތް އަޑުއެހުން ތާވަލު ކުރެވޭނެ ކަމަށް ބެލެވެނީ 8 ޖަނަވަރީ 2023 ގައިކަން. އެއް މަސްދުވަހުގެ މި ލަސްވުމުގެ މައިގަނޑު ސަބަބަކީ 18-29 ޑިސެމްބަރ 2022 އަށް ކޯޓު ރީސެސް އަށް ދިއުމަށް ތާވަލު ކުރެވިފައިވާތީ ކަމަށް މައުލޫމާތު ލިބިފައިވޭ
• ކޯޓުން މައްސަލަ ތާވަލުކޮށް ކުރިއަށް ގެންދިއުމުގާ ދިމާވަމުންދާ ލަސްތަކަކީ ކަންބޮޑުވުންތަކެއް އޮތް ކަމެއްކަން ފާހަގަކޮށްލަން. މި ކަންބޮޑުވުން ތަކާބެހޭ ތަފްސީލީ ބައެއް މައުލޫމާތު 29 އޮގަސްޓު 2022 ގެ އަދާހަމައިގާ ތިރީގައި ފާހަގަކޮށްފައިވާނެ.

ކޯޓު އަޑުއެހުން ކެންސަލް

• 21 ނޮވެމްބަރ 2022 ގައި ބޭއްވުނު އަޑުއެހުމުގައި ކޯޓުން ތާވަލު ނުކުރެވިގެން މައްސަލަ އިތުރަށް ލަސްވެގެން ނުދާނެކަމުގެ ޔަގީންކަން ދެއްވި
• އެހެނަސް މި އުންމީދުގައި ތިބެ، މިއަދު – 7 ޑިސެމްބަރ 2022 ގެ 10.45 އަށް ތާވަލު ކުރެވުނު އަޑުއެހުމަށް ސިވިލް ކޯޓަށް ހާޒިރުވުމުން އަޑުއެހުން ކެންސަލް ވެފައިވާ ޙަބަރު ކޯޓުން ދެއްވި
• މިއަދުގެ އަޑުއެހުން ކެންސަލްވި ސަބަބުކަމަށް ކޯޓުން މައުލޫމާތު ދެއްވާފައިވަނީ މި މައްސަލައިގާ ދައުލަތުގެ ފަރާތުން ހާޒިރުވާ ވަކީލު ޗުއްޓީގައި ހުރުމުން. ދައުލަތަކީ ކުއްލިގޮތަކަށް ޗުއްޓީ ނަގައިގެން މަސައްކަތް ހުއްޓާލެވިގެން ވާނެ އެއްޗަކަށް ނުވާތީވެ އާއި، އަދި ދައުލަތް ތަމްސީލުކުރުމަށް ވަކީލުން ފޮނުވާ މުއައްސަސާ ކަމުގައިވާ އެޓާނީ ޖެނެރަލްގެ އޮފީހަކީ ޗުއްޓީ ނަގައިގެން ފަހުވަގުތު މައްސަލަ ކެންސަލް ކުރެވޭގޮތަށް މަސައްކަތް ތަރުތީބުކުރެވޭ މުއައްސަސާއަކަށް ވެގެން ނުވާނެތީވެ، މިއީ އެކަށީގެންވާ ސަބަބެއްކަމަށް ގަބޫލުކުރަން ދަތިވޭ. ކަމާބެހޭ ފަރާތްތަކަށް ޗިޓު ފޮނުވާ، މައްސަލަ ކޯޓުގައި ތާވަލު ކޮށް، އަޑުއެހުމަށް ދައުވާ ކުރާފަރާތުން ތައްޔާރުވެ ކޯޓަށް ހާޒިރުވާ ހިސާބުން މިފަދަ އުޒުރެއް ކުރިމަތިވުމަކީ ކަންބޮޑުވާ ކަމެއް. މީގެ އިތުރުން މި މައްސަލައަކީ މިހާރުވެސް އަހަރަކަށްވުރެ ގިނަދުވަހަށް ދިގުދެމިފައިވާ މައްސަލައަކަށްވާތީ، މި އެންމެހާ ކަންބޮޑުވުންތައް ކޯޓު އޮފިސަރާ ހިއްސާކުރިން.
• ފާހަގަކޮށްލަން ޖެހެނީ މީގެ ކުރިންވެސް މައްސަލަ ތާވަލު ކުރެވި، ފަހުވަގުތު ދައުލަތް ތައްޔާރު ނުވެ އޮތުމުން މައްސަލަ ކެންސަލް ކޮށްފައިވާކަން
(އެ ދުވަހު، 22 މާރޗް 2022 ގައި، މައްސަލަ ކެންސަލް ކޮށްފައިވަނީ ދައުވާ ކުރާ ފަރާތުން އިތުރުވަގުތައް އެދި، އެ ފުރުސަތު ނުލިބި – ނަމަވެސް އެއީ ދައުލަތަށް އެ ފުރުސަތު ލިބުނު ހާލަތެއްކަން ފާހަގަ ކުރެވޭ – 22 މާރޗް ގެ އަދާހަމަ ތިރީގައި ތަފްސީލު ކޮށްފައިވާނެ)

ދެވަނަ ކޯޓު އަޑުއެހުން

• ޝަރިއްޔަތުގެ ފުރަތަމަ އަޑުއެހުން 10 މެއި 2022 ގައި ބޭއްވުމުގެ 6 މަހާ 10 ދުވަސް ވީފަހުން ޝަރިއްޔަތުގެ ދެވަނަ އަޑުއެހުމެއް މިއަދު (21 ނޮވެމްބަރ 2022) ގެ ހެދުނު 11.00 އަށް ތާވަލުކުރެވި ސިވިލް ކޯޓުގައި ބޭއްވުނު
• މިއަދުގެ އަޑުއެހުން 11.00 އަށް ތާވަލުކުރެވި، 11.35 ގައި ފެށި 11.40 ގައި ނިމުނު
• މިއަދުގެ އަޑުއެހުމަކީ މައްސަލަ ބަލަމުން ދިޔަ ސެކްޝަން ބަދަލުވެ އައު ސެކްޝަނަކަށް މައްސަލަ ތަހުވީލު ކުރެވިގެން ބޭއްވުނު ޝަރިއްޔަތުގެ އަޑުއެހުމެއް
• މައްސަލައިގާ ހެކިންގެ ލިސްޓު ހުށަހެޅުމަށްފަހު ހެއްކާ ބެހޭގޮތުން ވާހަކަދެއްކުމަށް މިހާތަނަށް އަޑުއެހުމެއް ތާވަލުކޮށްފައި ނުވާތީ 7 ޑިސެމްބަރ 2022 އަށް ހެއްކާ ބެހޭގޮތުން ވާހަކަދެއްކުމަށް އަޑުއެހުމެއް ތާވަލު ކުރެވުނު
• ދައުވާކުރާފަރާތުން މައްސަލަ އިތުރަށް ލަސްވެގެން ހިނގައިދާނެ ކަމުގެ ކަންބޮޑުވުން ހުށަހެޅުމުން މައްސަލަ ތާވަލު ނުކޮށްގެން ލަސްނުވާނެ ކަމުގެ ޔަގީންކަން ޝަރިއްޔަތުން ދެއްވި.

• 10 މެއި 2022 ގައި ބޭއްވުނު އަޑުއެހުމަށްފަހު 3 މަހަށްވުރެ ގިނަދުވަސް ވެފައިވާއިރު މައްސަލަ ހިނގަމުންދާ ގޮތުގެ އަދާހަމައެއް އަދި ކޯޓުން ހިއްސާކޮށްފައެއް ނުވޭ. އަދި މައްސަލަ އޮތް ހިސާބު ދެނެގަތުމަށް ކުރި މަސައްކަތުން އިތުރު މައުލޫމާތެއް ލިބެންނެތުމަކީ އޮތް ކަންބޮޑުވުމެއް.
• ނަމަވެސް ސަރުކާރުގެ ފަރާތުން ގުޅިފަޅު މަޝްރޫއު ކުރިއަށް ގެންދިއުމަށް ވޭތުވެދިޔަ ދުވަސްތަކުގައި މަސައްކަތް ތަކެއް ކުރަމުންދޭ. އޭގެ ތެރޭގައި ތިރީގައިވާ ކަންކަން ފާހަގަކުރެވޭ، އަދި މިކަންކަމާ ބެހޭ ކަންބޮޑުވުން ތަކެއްވެސް ފާހަގަކުރެވޭ.

1 –  ގުޅިފަޅު މަޝްރޫއު ހިއްކުމުގެ ދެވަނަ ފިޔަވަހި ފެށުމަށް ފައިސާ ހޯދުމަށްޓަކާ 16 ޖޫން 2022 ގައި މިނިސްޓްރީ އޮފް ފިނޭންސް އަދި މިނިސްޓްރީ އޮފް ނެޝަނަލް ޕްލޭނިންގް ހައުސިންގް އެންޑް އިންފްރާސްޓަކްޗަރ ގެ ފަރާތުން ސަރުކާރު ތަމްސީލުކޮށް، ޔޫރަޕްގެ 3 ބޭންކަކުން 101 މިލިއަން ޔޫރޯ (1.6 ބިލިއަން ރުފިޔާ) ގެ ލޯން އެއްބަސްވުމެއްގައި ސޮއިކުރިކަން ވަނީ އިއުލާނު ކޮށްފައި. އެނގިފައިވާ ގޮތުގައި ގުޅިފަޅު މަޝްރޫއުގެ ހިއްކުމުގެ މަރުހަލާއަށް އެކަނި 120 މިލިއަން ޑޮލަރު (1.8 ބިލިއަން ރުފިޔާ) ހޭދަވާނެ.
މިއީ ދައުލަތުގެ ދަރަނީގެ ބޮޑު ހޭދައަކަށްވާއިރު ކޮވިޑްގެ ހާލަތާ އަދި މާލީގޮތުން ދަރަނިދެއްކުމަށް ބޮޑެތި ގޮންޖެހުންތަކެއް ދައުލަތަށް ކުރިމަތިވެފައިވާއިރު އަދި އިގްތިސާދީ ގޮތުން ނުތަނަވަސް ހާލަތެއްގައި ރާއްޖެ އޮތްހިނދު ކުރަން އެންމެ އެކަށީގެންވާ ދަރަނީގެ ހޭދައެއް ނޫންކަން ބައިނަލްއަގުވާމީ މާލީ އިދާރާއެއްގެ ފަންނީ ލަފާއިން އެނގެންއެބައޮތް. ކޮވިޑް ގެ ބަލިމަޑުކަމާ ގުޅިގެން ރާއްޖޭގެ އިގްތިސާދަށް އައި ބޮޑު ލޮޅުމުގެ އަސަރު ދިރާސާ ކޮށް ބަލަމުންދާ ފަރާތްތަކުން އަދި ބައިނަލްއަގުވާމީ މާލީ ވުޒާރާއެއް ކަމަށްވާ އައި.އެމް.އެފް އިން ރާއްޖޭގެ ދަރަނީގެ ހޭދަ ބޮޑުވަމުންދާ ކަމުގެ ކަންބޮޑުވުން ދަނީ ތަކުރާރުކޮށް ފާހަގަކުރަމުން.

2 – ގުޅިފަޅު ހިއްކުމުގެ މަޝްރޫއުގެ ބޭނުމަށް ހެދިފައިވާ އީ.އައި.އޭ ރިޕޯޓުގައި ވެލި ބޭނުން ކުރާނެ އަދަދު އަންދާޒާ ކޮށްފައިވަނީ ފުރަތަމަ ފިޔަވަހީގައި 6 (ހައެއް) މިލިއަން ކޮޑިމީޓަރުގެ ވެލި އަދި ދެވަނަ ފިޔަވަހީގައި 14 (ސާދަ) މިލިއަން ކޮޑިމީޓަރުގެ ވެލި، ޖުމްލަ 20 (ވިހި) މިލިއަން ކޮޑިމީޓަރުގެ ވެލި ކަމަށް.
ނަމަވެސް ގުޅިފަޅު މަޝްރޫއުއަށް ހަދާފައިވާ ވެބްސައިޓުން މައުލޫމާތު ދޭގޮތުގައި ވެލީގެ ހޭދަ މިހާރު %22.5 ބޮޑުވެފައިވާކަން ފާހަގަކުރެވޭ. މަޝްރޫއުގެ ފުރަތަމަ ފިޔަވަހީގައި 6.5 (ހައެއް ޕޮއިންޓު ފަހެއް) މިލިއަން ކޮޑިމީޓަރުގެ ވެލި ބޭނުންކޮށްފައިވާ ކަމާއި މަޝްރޫއުގެ 2 ވަނަ ފިޔަވަހީގައި 18 (އަށާރަ) މިލިއަން ކޮޑިމީޓަރުގެ ވެލި ބޭނުންކުރާނެ ކަން ފާހަގަކުރެވޭ. މިއީ ޖުމްލަ 24.5 މިލިއަން ކޮޑިމީޓަރުގެ ވެލީގެ ހޭދަ. ފާހަގަކުރެވޭ މުހިންމު ކަންބޮޑުވުމަކީ ގުޅިފަޅު ހިއްކުމަކީ އެފަދަ އެހެންތަނެއް ހިއްކުމާ އަޅާބަލާއިރު ވެލީގެ ހޭދަ 3 ގުނަ އިތުރުވާނެ މަޝްރޫއެއްކަން. މިއީ ރާއްޖޭގެ ވެލީގެ ބޭނުން ޒިންމާދާރު ގޮތުގައި ބޭނުން ކުރުން ނޫންކަމަށް ދެކެން.
މީގެ އިތުރުން މަޝްރޫއުގެ މަސައްކަތުގެ ހޭދަތަށް ބޮޑުވަމުންދާއިރު، މިއާގުޅޭގޮތުން ތިމާވެށްޓަށް ގެއްލުންވާނެ މިންވަރުބަލާ ރިޕޯޓު (އީ.އައި.އޭ) ހަދާފައިވާ ކަމުގެ މައުލޫމާތެއް ލިބެންނެތްކަން ފާހަގަކުރެވޭ.

3 – ގުޅިފަޅު ހިއްކުމުގެ މަޝްރޫއު ކުރިއަށް ގެންދިއުމުގެ ބައެއްގެ ގޮތުގައި ގުޅިފަޅުން ދިރޭމުރަކަ ނެގުމަށް ރިސޯޓުތަކަކާއި ބިންހިއްކާ ކޮންޓްރެކްޓަރު ބޮސްކާލިސް އާއި ސަރުކާރު ގުޅިގެން އެތައްހާސް މުރަކަ ބ.އަތޮޅު ކުންފުނަދޫގައި ގާއިމުކޮށްފައިވާ ސޮނޭވާފުށި ރިސޯޓަށް ގެންދިއުމަށް މިއަހަރު ހަރަކާތްތެރި ވެފައިވާކަން މަޝްރޫއުގެ ވެބްސައިޓުން މައުލޫމާތު ލިބިފައިވޭ. ޕްރޮޖެކްޓުގެ ވެބްސައިޓުގައި ބުނާގޮތުގައި އެޕްރިލް 2022 ގައި ސޮނޭވާފުށްޓަށް އެކަނި 15،000 (ފަނަރަ ހާސް) ދިރޭމުރަކަ ގެންގޮސްފައިވޭ. އަދި 2020 އިން ފެށިގެން މިހާތަނަށް ޖުމްލަ 3 ރިސޯޓަކަށް 34.500 (ތިރީސް ހަތަރުހާސް ފަސް ސަތޭކަ) މުރަކަ ގެންގޮސްފައިވޭ. އޭގެ ތެރޭގައި ހިމެނެނީ ކ. އަތޮޅު ގައި އޮންނަ ކުޑަހުރާ ރިސޯޓާއި، ޝެރަޓަން ފުލްމޫން ރިސޯޓު އަދި ބ. އަތޮޅުގައި އޮންނަ ސޮނޭވާ ފުށި.
މުރަކަ އުފުރައިގެން އެއްތަނުން އަނެއްތަނަށް ގެންދިއުމަކީ އުފުރައިގެން ގެންދާ މުރަކައިގެ ބޮޑުބައެއް ގެއްލިދާ ކަމެއް. އަދި މުރަކަ އެއް މާހައުލުން ނަގައިގެން އެހެންތާކަށް ގެންދިއުމަކީ ފަރެއް ސަލާމަތްކުރެވޭނެ ކަމެއްކަމުގެ އެއްވެސް ފަންނީ ދިރާސާއެއް ރާއްޖޭގައި މިހާތަނަށް ހެދިފައިވާކަން އެނގޭކަށް ނެތް. އަދި ރާއްޖޭގެ އެއްވެސް ފަރަކީ އެ ގުދުރަތީ ނިޒާމުގެ މުރަކައާއި މުރަކަ ދިރި އާލާވުން ކަށަވަރުކޮށްދޭ ވަށައިގެންވާ އެތައްސަތޭކަ ދިރުންތައް އެހެންތާކަށް ގެންދެވޭނެ އެއްޗެއް ގޮތަށް ސިފަކޮށް ކުރަމުންދާ މިފަދަ މަސައްކަތަކީ ވިޔަފާރީގެ ބޭނުމުގައި ކުރަމުންދާ ބޮޑު އޮޅުވާލުމެއް ކަމަށް ބެލެވޭ. އަދި މުރަކަތައް އުފުރައިގެން އެހެންތާކަށް ގެންދިއުމަކީ އެތައްހާސް އަހަރުދުވަހުން ދިރުންތައް އުފެދި ގުދުރަތީގޮތުން އާލާވެ ފައްކާވެފައިވާ ވެއްޓެއް ފަނާވެދާނެ ކަމެއް، އަދި އެފަދަ މާހައުލެއް އެހެންތާކަށް ގެންދިއުމަކީ ކުރެވޭނެ ކަމެއްނޫންކަން ސާފުވާއިރު، މިކަން މިގޮތަށް ކުރުމަކީ ގުޅިފަޅު ފަރު ގަސްތުގައި ހަލާކުކުރުން ކަމަށް ދެކެން. މި މަޝްރޫއަކީ ގުޅިފަޅު ފަރަށް އިޔާދަނުކުރެވޭނެ ބޮޑެތި ގެއްލުން ދޭނެ މަޝްރޫއެއްކަން މަޝްރޫއުގެ އީ.އައި.އޭ ގައި ސާފުކޮށް ބަޔާން ކޮށްފައިވާކަންވެސް ފާހަގަކުރެވޭ.

• އޮގަސްޓު 2022 ނިމުމަކަށް އައިސްފައިވާއިރު ލިބިފައިވާ މައުލޫމާތަކީ ސިވިލްކޯޓުގެ ގާޒީންގެ މަގާމަށް ބަދަލުތަކެއް އައިސް، މި މައްސަލަ ބައްލަވަމުން ދިޔަ ގާޒީ މަގާމުން ރިޓަޔަރ ކުރައްވައިފި ކަމުގެ ޚަބަރު. މީގެ ސަބަބުން މައްސަލަ ކުރިއަށް ދިއުމުގައި އިތުރު ލަސްތަކެއް ވުމަކީ އެކަށީގެންވާ ކަމެއްކަމަށް ބެލެވޭ.

ފުރަތަމަ ކޯޓު އަޑުއެހުން

• 22 މާރިޗް 2022 އަށް ތާވަލުކުރެވުނު އަޑުއެހުން އެދުވަހު ކެންސަލްވެ، 10 މެއި އަށް ފަސްކުރެވި، މިއަދުގެ 11.15 އަށް ސިވިލް ކޯޓުގައި މައްސަލަ ތާވަލުކުރެވި، އަޑުއެހުން ބޭއްވުނު.
• މިއަދުގެ އަޑުއެހުމުގެ މައިގަނޑު މަގްސަދަކީ ދެ ފަރާތުން ހުށަހަޅަން ބޭނުންވާ ހެކި ހާމަކޮށް، ހެކިންގެ މައުލޫމާތު ކޯޓަށް ހުށަހެޅުން
• މައްސަލައިގެ އަޑުއެހުން 11.35 ގައި ފެށިގެން 12.25 އަށް ކުރިއަށްދިޔަ
• މިއަދުގެ އަޑުއެހުމުގައި މައްސަލައިގެ މައުޞޫއާއި ބެހޭގޮތުން ދެ ފަރާތުންވެސް ތައާރަފެއް ހުށަހެޅުނު އަދި އޭގެ އިތުރުން ދެ ފަރާތުން ހުށަހަޅާފައިވާ ނުކުތާތަކާބެހޭ ގޮތުން ކުރުގޮތަކަށް ކޯޓަށް މައުލޫމާތު ހުށަހެޅުނު
• މި އަޑުއެހުމުގައި، ދައުވާ ކުރާފަރާތުން ހުށަހަޅަން ބޭނުންވާ އިތުރު ލިޔުން ހުށަހެޅުމަށް އެދުމުން އެފުރުސަތު ކޯޓުން ދެއްވި
• ދެން އަޑުއެހުމެއް ތާވަލުކުރެވޭނެ ކަމަށް ބެލެވެނީ އިތުރު ލިޔެކިއުން ހުށަހެޅުމަށްފަހު.

ހުށަހެޅިފައިވާ މައްސަލައިގެ ހެކި ހުށަހެޅުމާބެހޭ އަޑުއެހުމެއް 22 މާރިޗް 2022 ގެ 11.45 އަށް ކޯޓުން ތާވަލު ކޮށް ނިމިދިޔަ ހަފްތާގައި އެކަން އަހުރެންނަށް އަންގާފައިވޭ. ކުރީގައި ހީވެފައި އޮތްގޮތާ ތަފާތުކޮށް، މި އަޑުއެހުމަކީ ހެކި ހާމަކުރުމާ އެކަމާބެހޭގޮތުން ވާހަކަ ދެއްކުމަށް ތާވަލު ކުރެވުނު އަޑުއެހުމެއް ކަން އެނގިފައިވޭ. މިކަމަށް ތައްޔާރުވުމަށްޓަކައި އިތުރު ވަގުތު ބޭނުންވާތީ ކޯޓަށް އެދުމުން އެކަން ފަހިވާން ނެތްކަމަށް މައުލޫމާތު ލިބުމުން މިއަދުގެ އަޑުއެހުމަށް ތައްޔާރު ވެވުނު. ނަމަވެސް އަޑުއެހުމުގެ ގަޑިއެއް ހާއިރު ކުރިން މިއަދުގެ އަޑުއެހުން ކެންސަލްވެފައިވާ ކަން ކޯޓުން އަންގާފައިވޭ. އެއީ ދައުލަތުންވެސް އިތުރު ވަގުތައް އެދިފައިވާތީ ކަމަށް މައުލޫމާތު ލިބިފައިވޭ. ހެކި ހުށަހެޅުމުގެ މި އަޑުއެހުން ވަރަށް އަވަހަށް އަލުން ތާވަލު ކުރެވޭނެ ކަމަށް ބެލެވޭ.

ތިރީގައިވާ ފަދައިން ކ. ގުޅިފަޅު ހިއްކުމާބެހޭ މަޝްރޫއު ހުއްޓުވުމަށް އެދި ކޯޓަށް ހުށަހަޅާފައިވާ މައްސަލައިގާ ދައުލަތުގެ ބަޔާނަށް ރައްދުދީ 30 ޑިސެމްބަރ 2021 ގައި ދައުވާކުރާފަރާތުގެ ބަޔާން ވަނީ ހުށަހަޅާފައި. އެ ބަޔާނަށް ރައްދުދީ ދައުލަތުން ވަނީ 20 ޖަނަވަރީ 2022 ގައި ދައުވާލިބޭ ފަރާތުގެ ބަޔާން ކޯޓަށް ހުށަހަޅާފައި. ދެފަރާތުން ބަޔާން ބަދަލުކުރުމުން ދެންއޮތީ ހެކިން ހާޒިރުކުރުމުގެ މަރުހަލާ ކަމަށް ބެލެވޭ.

ކ. ގުޅިފަޅު ހިއްކުމާބެހޭ މަޝްރޫއު ހުއްޓުވުމަށް އެދި ކޯޓަށް ހުށަހަޅާފައިވާ މައްސަލައިގާ މައްސަލަ ރައްދުވާ ދައުލަތުގެ
3 މުއައްސަސާގެ ފަރާތުން ފުރަތަމަ ބަޔާން ހުށަހަޅާފައިވަނީ 22 ނޮވެމްބަރު 2021 ގައި. އަދި މި ބަޔާނަށް ރައްދު ދިނުމަށް ކޯޓުން އަހުރެންނަށް ފުރަތަމަ ވަގުތު ދީފައިވަނީ 19 ޑިސެމްބަރ 2021 އަށް. ނަމަވެސް ދައުލަތުން މައްސަލައަށް އިންކާރުކޮށްފައިވާ މި ބަޔާނަށް ރައްދުދިނުމަށް އިތުރުވަގުތު ބޭނުންވާތީ އެކަން ކޯޓުން ފަހިކޮށްދީފައިވޭ. އަދި އެގޮތުން
30 ޑިސެމްބަރ 2021 އަށް ބަޔާން ހުށަހެޅުމަށް ވަގުތު އިތުރުކޮށްދީފައިވާތީ، މިއަދު ދައުލަތުގެ ބަޔާނަށް ރައްދުދީ ސިވިލްކޯޓަށް ވަނީ ދައުވާކުރާފަރާތުގެ ބަޔާން ހުށަހަޅާފައި. 
ބެލެވޭ ގޮތުގައި، މިބަޔާނަށް ދައުލަތުން ޖަވާބު ހުށަހެޅުމަށް ފަހު، ހެކިން ހާޒިރުކުރުމުގެ ފުރުސަތު ލިބޭނެ. 

• 22 ނޮވެމްބަރ 2021 ގައި އީމެއިލު މެދުވެރިކޮށް ދައުލަތުގެ ބަޔާން ވަނީ ސިވިލްކޯޓުން ހިއްސާކޮށްފައި. އަދި އަހުރެން ހުށަހަޅާފައިވާ ދައުވާއަށް ދައުލަތުން އިންކާރުކުރޭ. ދައުލަތުގެ ބަޔާނަށް ރައްދުދިނުމުގެ މަސައްކަތް މިވަގުތު ދަނީ ކުރެވެމުން.

• 04 ނޮވެމްބަރ 2021 ގެ ތިރީގައިވާ އަދާހަމަ އަށް ރިއާޔަތްކޮށް، ދައުލަތުގެ ކުންފުނި އެމް.ޓީ.ސީ.ސީ އިން “ކ.ގުޅިފަޅުގެ ބިންހިއްކުމުގެ އިތުރުމަސައްކަތުގެ މަޝްރޫއު މި ކުންފުނިން ނިންމައިފި” ކަމަށް ބުނެފައިވާ ބުނުމަކީ ކޮން ގޮތަކަށް ހިނގާފައިވާ ކަމެއްތޯ ހޯދުމަށް މަސައްކަތްކުރެވުނު. އަދި މިއަދާހަމައަށް ކުރެވިފައިވާ މަސައްކަތުން ކަމާބެހޭ އިދާރާ އަދި މަޝްރޫއުގެ އެދިޔާރު މިނިސްޓްރީއޮފް ނެޝަނަލް ޕްލޭނިންގ، ހައުސިންގ އެންޑް އިންފްރާސްޓަރްކްޗަރއާ ފޯނު އަދި އީމެއިލާއި ސިޓީ މެދުވެރިކޮށް ކުރެވުނު މުއާމަލާތުތަކުން މީގެ އެއްވެސް މައުލޫމާތެއް ލިބިފައިނުވާކަން ފާހަގަކުރަން.

ގުޅީފަޅު ހިއްކުމުގެ މަޝްރޫއަކީ ބޮސްކާލިސް ވެސްޓްމިންސްޓަރ އަށް ކޮންޓްރެކްޓު ކުރެވިގެން ހިންގާ މަޝްރޫއަކަށްވާތީ، އެމް.ޓީ.ސީ.ސީ އިން ކޮށްފައިވަނީ ކޮން ގޮތަކުން ހަވާލުކުރެވިފައިވާ މަސައްކަތެއްތޯ އަދި އެ މަޝްރޫއުއާއި ބެހޭ އާންމުއިއުލާނާއި، އީ.އައި.އޭ ފަދަ ލިޔެކިއުން އާންމު އުސޫލުތަކުގެ ތެރެއިން ފެންނަން ނެތުމަކީ ސުވާލު އުފެދޭކަމެއް. އަދި އެފަދަ މައުލޫމާތެއް އޮތްތޯ ނެތްތޯވެސް ދައުލަތުގެ ކަމާބެހޭ އިދާރާއިން (މަޝްރޫއުގެ އެދިޔާރު މިނިސްޓްރީއޮފް ނެޝަނަލް ޕްލޭނިންގ، ހައުސިންގ އެންޑް އިންފްރާސްޓަރްކްޗަރ) ބުނެދިނުމަށް ވަނީ އުޒުރުވެރިވެފައި. އަދި މިނިސްޓްރީއޮފް ނެޝަނަލް ޕްލޭނިންގ، ހައުސިންގ އެންޑް އިންފްރާސްޓަރްކްޗަރ އާއި ކުރެވުނު މުއާމަލާތުން ލިބިފައިވާ ޖަވާބަކީ ގުޅީފަޅު މައްސަލައަކީ ކޯޓުން ބަލަމުންދާ މައްސަލައަކަށްވާތީ އަހުރެން ހޯދަން އުޅޭ މައުލޫމާތު ކޯޓު މެދުވެރިކޮށް ހޯދުމަށް. ނަމަވެސް ހޯދަންއުޅޭ މައުލޫމާތަކީ މިފަދަ މަޝްރޫއު ތަކުގައި އުސޫލެއްގެ ގޮތުން އާންމުކުރާ އަދި އާންމުކޮށްފައި އޮންނަންވާނެ މައުލޫމާތައްވެފައި، މި މަޝްރޫއުއާއި ބެހޭ އެފަދަ މައުލޫމާތު އާންމުކޮށް ފެންނަން ނެތުމަކީ އަދި ހޯދަން އުޅުމުން މިފަދަ ޖަވާބެއް ލިބުމަކީ ކަންބޮޑުވާކަމެއް. ދައުލަތުގެ އިދާރާއަކުން އާންމު ކޮށްފައި ހުންނަންވާނެ މައުލޫމާތެއް އާންމު ކޮށްފައިވާކަން ފެންނަން ނެތުމުން ކަމާބެހޭ އިދާރާއަކުން މައުލޫމާތު ހޯދަން އުޅުމުން ކޯޓު މެދުވެރިކޮށް އެކަން ކުރުމަށް ބުނުމަކީ ކޯޓުތަކުގެ ވަގުތުވެސް ބޭކާރުވާނެ ފަދަ ކަމެއްކަމުގައި ދެކެން.

އޮކްޓޫބަރ 12 ވަނަ ދުވަހު ބޭއްވުނު ޑިސްޕިއުޓް މަރުހަލާގެ އަޑުއެހުމުގައި މި މައްސަލަ އެ މަރުހަލާގައި ހައްލުނުވާނެކަމަށް މައްސަލައިގެ ހަސްމުން ދެކޭތީވެ، ސިވިލްކޯޓުން މައްސަލަ ޝަރީއަތް މަރުހަލާއަށް ފޮނުވުމަށް ނިންމި. ޝަރިއްޔަތުގެ މަރުހަލާއަށް މައްސަލަ ފޮނުވިތާ އަދަށް މިވަނީ 23 ދުވަސް. އެހެންކަމުން ޝަރީއަތުގެ މަރުހަލާ ފެށުމަށް ތާވަލުކުރެވޭނެ ދުވަހެއް ހޯދުމަށް މަސައްކަތްކުރެވުނު.  
ސިވިލްކޯޓުން މައުލޫމާތު ދީފައިވާ ގޮތުގައި ދައުލަތުގެ ފަރާތުން ޝަރިއްޔަތަށް ބަޔާން ހުށަހެޅުމަށް އަންގާފައިވޭ – އަދި އެކަން ތާވަލުކުރެވިފައިވަނީ 02 ނޮވެމްބަރ 2021 އަށް. ނަމަވެސް ދައުލަތުން ބަޔާން ހުށަހެޅުމަށް ދީފައިވާ މުއްދަތު އިތުރުކޮށް، ބަޔާން ހުށަހަޅަންޖެހޭ ސުންގަޑި ފަސްކުރުމަށް ސިވިލްކޯޓްގައި އެދިފައިވާ ކަމާއި، އެހެންކަމުން ދައުލަތުގެ ބަޔާން ހުށަހެޅުމަށް ސިވިލްކޯޓުން ވަކިދުވަހެއް ކަނޑައެޅުމުން އެކަން އަންގާނެކަމަށް މަޢުލޫމާތު ލިބުނު. 
ލަފާކުރެވޭ ގޮތުގައި މިފަދަ ލަސްކުރުމެއް ދައުލަތުން ބޭނުންވެދާނެ އެއް ސަބަބަކީ މިވަގުތު ހިނގަމުންދާ ކޮޕް 26 ގެ ބައިނަލްއަޤުވާމީ ބައްދަލުވުމުގައި ދުނިޔޭގެ މޫސުމަށް އަންނަބަދަލުތަކުގެ ސަބަބުން ރާއްޖެ ނުރައްކަލަށް ވެއްޓިފައިވާ މިންވަރުގެ ވާހަކަ ރާއްޖެއިން އިސްވެ އަޑުއުފުލަމުންދާ ވަގުތެއްގައި، ރާއްޖޭގައި ތިމާވެށްޓަށް ކުރަމުންދާ ގެއްލުމެއް ހުއްޓުވުމަށްއެދި ކޯޓަށް ހުށަހަޅާފައިވާ މިފަދަމައްސަލައަކީ ރާއްޖޭގެ ބޭރާ އެތެރޭގެ ސަމާލުކަން ލިބުމަށް ނޭދޭ ވާހަކައަކަށްވުން. 
މީގެ އިތުރުން 01 ނޮވެމްބަރ 2021 ގައި އެމް.ޓީ.ސީ.ސީ ގެ ފަރާތުން ގުޅިފަޅު ހިއްކާ ނިންމައިފިކަމުގެ ޚަބަރެއް ވަނީ ޓުވިޓާގެ ޒަރިއްޔާއިން އިއުލާނުކޮށްފައި.  
 
ޓުވީޓުގެ ތަރުޖަމާ : 
13 ސެޕްޓެމްބަރ 2021 ގައި ކ.ގުޅިފަޅުގެ ބިންހިއްކުމުގެ އިތުރުމަސައްކަތުގެ މަޝްރޫއު މި ކުންފުނިން ނިންމައިފިން. 
މި މަޝްރޫއުއަކީ 8.9 މިލިއަން ރުފިޔާގެ މަޝްރޫއުއެއް 
(1 ނޮވެމްބަރ 2021، މެންދުރުފަސް 3.53 ގައި) 
 
ގުޅިފަޅު ހިއްކުމުގެ މަޝްރޫއުގެ އީ.އައި.އޭ ގައި ވާގޮތުން މި މަޝްރޫއުގެ ބިންހިއްކުމާބެހޭ މަރުހަލާއަކީ 2 ބަޔަކަށް ބަހާލައިގެން ކުރާނެ މަސައްކަތެއް. 
އަދި މާލެއަތޮޅުގެ އުތުރުން 6 މިލިއަން ކޮޑިމީޓަރުގެ ވެލީގެ ހޭދައެއްކޮއްގެން މަޝްރޫއުގެ ބިން ހިއްކުމުގެ މަރުހަލާގެ ފުރަތަމަ ފިޔަވަހި ވަނީ 2020 ގައި ބޮސްކާލިސް ވެސްޓްމިންސްޓަރ ކުންފުނިން ކޮށްފައި. މި މަރުހަލާގެ ދެވަނަ ފިޔަވައްސަކީ 14 މިލިއަން ކޮޑިމީޓަރުގެ ވެލީގެ ހޭދައެއް ކުރުމަށް އަންދާޒާކޮށްފައިވާ ފިޔަވައްސެއް. ނަމަވެސް މި މަސައްކަތް މިހާތަނަށް ކުރިއަށް ގެންގޮސްފައިވާ ކަމުގެ އެއްވެސް މައުލޫމާތެއް އެނގިފައެއް ނުވޭ. 
އެހެންކަމުން، ސަރުކާރުގެ ކުންފުންޏެއް ކަމުގައިވާ އެމް.ޓީ.ސީ.ސީ އަށް، ބޮސްކާލިސް ވެސްޓްމިންސްޓަރ އަށް ކޮންޓްރެކްޓު ކޮށްފައިވާ ގުޅިފަޅު ހިއްކުމުގެ މަޝްރޫއުއިން ބައެއް ދީފައިވާނަމަ، އެކަންކޮށްފައިވަނީ ކޮން އުސޫލެއްގެ ދަށުންކަމެއް މިވަގުތު ސާފެއްނުވޭ. އަދި އެމް.ޓީ.ސީ.ސީ އިން “ގުޅިފަޅު ހިއްކާ ނިންމައިފި” ކަމުގެ ސުރުޚީ ބައެއް ނޫސްތަކުން ޚަބަރެއްގެ ގޮތުގައި ޝާއިއުކޮށްފައިވަނީ އެމް.ޓީ.ސީ.ސީ ގެ ޓުވީޓަށް ރިއާޔަތްކޮށް ކަމަށް ފާގަހަވޭ. ހަމައެހެންމެ އީ.އައި.އޭ ގައިވާ ގޮތަށް ގުޅިފަޅު ހިއްކާ ނިމިފައިވާކަމުގެ ހެއްކެއް ނެތްހިނދު، ނޫސް ތަކުގައި މިކަން ނިމިފައިވާކަމަށް ލިޔެފައިވާގޮތުން ކަމުގެ ހަޤީގަތް ވަރަށްބޮޑަށް އޮޅޭނެކަމަށް ފާހަގަކުރެވޭ.  
އަދި އެމް.ޓީ.ސީ.ސީގެ ޓުވީޓާ ބެހޭގޮތުން އުފެދޭ ސުވާލުތަކެއް އެބަހުރި : 
1 – ގުޅިފަޅު ހިއްކުމުގެ މަޝްރޫއު އަކީ ބޮސްކާލިސް އަށް ކޮންޓްރެކްޓު ކޮށްފައިވާ މަޝްރޫއު އަކަށްވާއިރު، އެމް.ޓީ.ސީ.ސީ އާއި ހަވާލުކުރެވިފައިވަނީ އޭގެ ކޮންބައެއް، އަދި ކޮން ގޮތަކުންތޯ؟ 
2 – އެ މަސައްކަތް އެމް.ޓީ.ސީ.ސީ އާއި ހަވާލުކުރެވުނީ ކޮންއިރަކު؟ 
3 – އެ މަސައްކަތާބެހޭ އީ.އައި.އޭ އަދި ޑިސިޝަން ސްޓޭޓްމަންޓް އެއް އެބައޮތްބާ؟ 
މި ސުވާލުތަކަށް ޖަވާބުހޯދޭތޯ 04 ނޮވެމްބަރ 2021 ގައި އީ.ޕީ.އޭ އަށް ފޯނުން ގުޅައިގެން މައުލޫމާތު ހޯދުމަށް ކުރެވުނު މަސައްކަތުން ފާހަގަކުރެވުނީ އިތުރު އީ.އައި.އޭ އެއް ހެދިފައިނެތްކަމާ، އަދި އީ.ޕީ.އޭ ގެ ދައުރެއް މިކަމުގައި ނެތްކަމާ، ގުޅިފަޅު މަޝްރޫއުގެ އެދިޔާރަކީ މިނިސްޓްރީ އޮފް ނެޝަނަލް ޕްލޭނިންގ އެންޑް އިންފްރާ ސްޓަކްޗަރ ކަމާ، އެފަރާތުން މަޝްރޫއު ކޮންޓްރެކްޓްކުރުމާ މޮނިޓަރ ކުރުންވެސް ކުރިއަށްގެންދާނެ ކަމާ، އެހެންކަމުން އެމް.ޓީ.ސީ.ސީގެ މަސައްކަތަކީ އީ.ޕީ.އޭ އަށް އޭގެ މައުލޫމާތު ލިބިފައިވާ މަސައްކަތެއް ނޫންކަން.  
އީ.ޕީ.އޭ ގެ މި ޖަވާބުން ދޭހަވެގެންދަނީ، މިފަދަ މަޝްރޫއުތަކުގައި އީ.ޕީ.އޭ ގެ ދައުރެއްނެތި، މަޝްރޫއު ހިންގާ ފަރާތައް މޮނިޓަރކުރުމާ ބޭނުންގޮތަކަށް ކަންކުރަމުން ދިއުމުގެ ފުރުސަތު ވަރަށް ފުޅާކޮށް ހުޅުވާލެވިފައިވާކަން. ނަމަވެސް ޤާނޫނީ ގޮތުން އީ.ޕީ.އޭ އަކީ ތިމާވެށި ހިމާޔަތްކުރުމުގެ މަސައްކަތުގެ ޒިންމާއޮތް ފަރާތްކަން ފާހަގަކުރަން. 
ގުޅިފަޅު މަޝްރޫއު ހިނގަމުންދާގޮތާބެހޭ މައުލޫމާތު ހޯދުމަށްއެދި ޖޫން 2021 ގައި އީ.ޕީ.އޭ އަށް ހުށަހެޅުމުންވެސް އެ މައުލޫމާތު ވަނީ ނުލިބިފައިކަން ފާހަގަކުރަން

މައްސަލައިގެ ޑިސްޕިއުޓް މަރުހަލާގެ ތިންވަނަ އަޑުއެހުން 11.15 އަށް ތާވަލުކުރެވި، ކޮންފަރެންސްކޯލް މެދުވެރިކޮށް 11.22 ގައި ރަސްމީކޮށް ފެށުނު.
މައްސަލައިގާ ދައުލަތުން ނިންމަވާފައިވާ ގޮތް ހިއްސާކުރުމަށް ކޯޓުން އެދުމުން ދައުލަތުގެ ވަކީލު ވިދާޅުވީ މައްސަލައިގެ ލިޔެކިއުންތައް ބެލުމަށްފަހު މައްސަލައިގެ ބާވަތުން ޑިސްޕިއުޓްމަރުހަލާގައި ގޮތެއްނިންމެން ނެތްކަމާ، އެހެންކަމުން ޝަރީއަތުން މި މައްސަލައަށް ގޮތެއްނިންމުމަށް ޝަރުޢީ މަރުހަލާއަށް ފޮނުވުމަށް ދައުލަތުން އެދޭކަން.
މިއީ ދައުވާކުރާފަރާތުންވެސް ބޭނުންވާ ގޮތްކަމަށްވާތީ ދެފަރާތުން އެއްބަސްވެ މި މައްސަލައިގެ ޝަރީއަތުގެ މަރުހަލާ ފެށުންވެސް އަވަސްކޮށްދެއްވުމަށް ދައުވާކުރާފަރާތުން ކޯޓުގައި އެދުނު.
މި މައްސަލައިގެ ޑިސްޕިއުޓް މަރުހަލާގެ ފުރަތަމަ އަޑުއެހުން އޮތީ 23 ސެޕްޓެމްބަރ 2021 ގައި އަދި ފަހުއަޑުއެހުން މިއަދު ނިމިފައިވާއިރު، މި މަރުހަލާގައި ޖުމްލަ 19 ދުވަސް ހޭދަވެފައިވާކަން ފާހަގަކުރަން. އަދި މިއަދުގެ އަޑުއެހުމަށްފަހު މިހާ ހިސާބުން ޑިސްޕިއުޓްމަރުހަލާ ނިމިފައިވާކަންވެސް ފާހަގަކުރަން.
ދެންއޮތީ ޝަރީއަތުން މައްސަލަބެލުމުގެ މަރުހަލާ، އަދި މިވެށިން އެ މަރުހަލާގެ އަޑުއެހުންތައް ކުރިއަށްދާގޮތުގެ ކުރުޚުލާސާ އާންމު ކުރަމުންދާނެކަން ދަންނަވަން.

ގުޅިފަޅު މަޝްރޫއު ހުއްޓުވަން ކުރި ދައުވާ ޝަރީއަތަށް (Mihaaru)
Environmental destruction case against the government regarding Gulhifalhu Project goes to trial (Times Of Addu)
Gulhifalhu mashroou huttuvan hushahelhi massala sharee’athah (dhauru.com)

މައްސަލައިގެ ޑިސްޕިއުޓް މަރުހަލާގެ ތިންވަނަ އަޑުއެހުން 10.30 އަށް ތާވަލުކުރެވުނު ނަމަވެސް، ސިވިލްކޯޓުގެ ކޮންފަރެންސްކޯލް ލިބުން ލަސްވުމުން މައުލޫމާތު ސާފުކުރަން ގުޅުމުން އަޑުއެހުން ލަސްވަމުންދަނީ ދައުލަތުގެ ވަކީލުން އެހެން މައްސަލައެއްގެ އަޑުއެހުމެއްގައި ލަސްވާތީކަން އެނގުނު.
އަދި ދައުލަތުގެ ވަކީލުންގެ ޚަބަރެއް ވީހާއަވަހަކަށް އަޑުއެހުން ކުރިއަށް ގެންދަވަން މަސައްކަތްކުރައްވާނެ ކަމަށް 11.20 ގައި ގުޅުއްވާ ކޯޓުން މައުލޫމާތު ދެއްވި. އަދިވެސް ވަގުތުކޮޅެއް ދިނުމަށް ކޯޓުން އެދުމުން އެގޮތަށް ލަސްކޮށްލެވުނު.
ނަމަވެސް ދައުލަތުގެ ވަކީލުން ހާޒިރުވުމަށް އުޒުރުވެރިވެފައިވާތީ 11.48 ގައި ކޯޓުން ގުޅުއްވާ މިއަދުގެ އަޑުއެހުން ކެންސަލްކުރެއްވުމަށް ފަހު 12 އޮކްޓޫބަރ 2021 އަށް ތާވަލް ކުރުމަށް ހަމަޖެއްސެވި.

ރައްޔިތުންގެ ބައިވެރިވުމާއެކު ސިލްސިލާކޮށް ކުރިއަށްގެންދާ އާންމު މައުލޫމާތާ ޚިޔާލު ބަދަލުކުރުމުގެ ފޯރަމެއް ކަމުގައިވާ ކްލަބްހައުސްގެ “ހަތްގަޑިއޮޅި ކްލަބް” ގެ ދައުވަތަކަށް، ހުމައިދާ އަބްދުލްޢަފޫރު (ހުމޭ) އަދި އުސްތާޒު ހަސަން ޒަކީ އެ އޮޅީގައި ބައިވެރިވެ މި މައްސަލައިގެ ތައާރަފެއް އެ އޮޅީގެ ދުވަހުގެ އަޑުއެހުންތެރިންނާ ހިއްސާކުރެވުނު. 
• އޮޅީގެ މޮޑަރޭޓަރ އާއިޝަތު އާނިޔާ ފާހަގަކުރެއްވި މުހިންމު އެއް ނުކުތާއަކީ، މި މައްސަލަ ކޯޓަށް ހުށަހެޅުމަކީ “ތަރައްޤީއަށް ހުރަސްއެޅޭ ކަމެއްކަމަށް” ބައެއް ފަރާތްތަކުން ސުވާލުކުރާނެކަމަށް. 
• މިސުވާލަށް ޖަވާބު ދެމުން ހުމޭ ފާހަގަކޮށްފައިވަނީ، “ތަރައްޤީ” މާނަކުރުމުގައި މިނެކިރަންޖެހޭ އެތައްކަމެއް އޮތްކަމަށް. އޭގެ ތެރޭގައި ބަލަންޖެހޭ މައިގަނޑުއެއްކަމަކީ މިފަދަ މަޝްރޫއުއެއް ހިންގުމަށްޓަކައި ގެއްލިގެންދަނީ ކިހާވަރެއްގެ ރައުސުލްމާލެއްކަން އަގުނުކުރެވޭކަމީ ވަރަށްބޮޑު މައްސަލައެއްކަން.  
ރާއްޖޭގެ މުއްސަނދިކަން ބިނާވެފައިއޮތީ ޤުދުރަތީ ނިއުމަތްތަކުގެ މައްޗަށްކަމަށްވާއިރު، އެ މުއްސަނދިކަން ނެތިފަނާކޮށް ގެނެވޭނެ ތަރައްޤީއެއް އޮވެދާނެކަމާދޭތެރޭ ސުވާލުކޮށް ވިސްނަންޖެހޭ. 
މީގެ އިތުރުން މިފަދަ މަޝްރޫއުތަކުން މަންފާ ލިބެނީ ކޮންބަޔަކަށްތޯވެސް ސުވާލުކުރަންޖެހޭ. 
• ހަސަން ފާހަކުރި ގޮތުގައި ތިމާވެށި ފަނާވެ ނެތިކުރާ ވައްޓަފާޅިއަކަށް “ތަރައްޤީ” ކިއުމަކީ ތަހުޒީބު މުޖުތަމައު އަކުން ބަލައި ނުގަނެވޭނެ ވިސްނުމެއް.  
 
މި ނުކުތާއާ ގުޅޭގޮތުން މިވެށިން އިތުރަށް ފާހަގަކުރާ ބައެއް ނުކުތާތައް ތިރީގައި ހިމަނަން : 
• ގުޅީފަޅަކީ ފުން ފަޅެއްކަމާއި، މިފަޅު ހިއްކުމަށް ރާއްޖޭގެ އެހެން ސަރަހައްދެއްގައި މިވަރުގެ ބިމެއްހިއްކަން ހޭދަވާނެ ވެލީގެ ތިންގުނަ އިތުރަށް ހޭދަވާކަމާއި، މިއީ ވެލީގެ ބޮޑު ހޭދައެއް ކަމަށްވާއިރު، މި ވެލި ހޯދުމަށް މާލީ ބޮޑު ހޭދައެއް ކުރާއިރު، މިހާގިނަ ވެލި އެއް އަތޮޅަކުން ނަގައިގެން ދިމާވެދާނެ މައްސަލައެއް ނުވަތަ ނިކުމެދާނެ ނޭދެވޭ ނަތީޖާތައް ތިމާވެށި ހިމާޔަތް ކުރުމުގެ ޤާނޫނީ ޒިންމާ އުފުލަން ޖެހޭ ސަރުކާރުގެ އިދާރާތަކަށް ހޯދިފައި ނެތްކަން ފާހަގަކުރެވޭ. 
• މި މަޝްރޫއުއަކީ މުހިންމު މަޝްރޫއުއަކަށް ވީނަމަވެސް، ދެންނެވުނު ހުރިހާ ކަމަކަށް ރިޢާޔަތް ކުރުމެއް ނެތި މަޝްރޫޢު ގެ ކަންކަން ‘މިހާލަތުގައި’ ‘ކުރެވުނު ގޮތަކަށް’ ކޮށްގެން ކުރިއަށް ގެންދިއުމަކީ ތަޙްޒީބު މުޖުތަމަޢު ތަކުގައި “ތަރައްޤީ” މި ބަހުގެ ތަރަހައިގައި ނުހިމެނޭ، ފަނާކުރުވަނިވި ފިކުރިއްޔާތެއް. 
• ރާއްޖޭގައި އެފަދަ ޤުދުރަތީ މުއްސަނދިކަން ލިބިފައިވާ މާހައުލީ ނިޒާމުތައް ވަރަށްމަދު އަދި އެފަދަ ސަބަބުތަކަށްޓަކާ ހިމާޔަތްކުރެވިފައިވާ ތަނެއް ގުޅީފަޅު ފަރުގައި އޮތް ހިނދު، އެތަން ފަނާކޮށް މަޝްރޫއު ހިންގުމަކީ ފާހަގަކޮށްލެވޭ ބޮޑު މައްސަލައެއް. 
• 300 މިލިއަން ޔޫ.އެސް ޑޮލަރުގެ ދަރަނީގެ ހޭދައެއްކޮށް، މިހާރުވެސް ޤުދުރަތީ ގޮތުން ހިމާޔަތް ކޮށްފައިވާ އެތައްތަނަކަށް ނޭދެވޭ ބޮޑެތި އަސަރުތައްފޯރުވާ ފަނާ ކޮށްފައިވާ މާލެ ސަރަހައްދުގައި، ބާކީ ސަލާމަތުން އޮތް މަދު ޤުދުރަތީ މާހަޢުލީ ނިޒާމުތައް ފަނާވިނަމަވެސް މިމަޝްރޫޢު ގުޅީފަޅުގައި ކުރިއަށް ގެންދަނީ މާލޭގެ ‘ޕްރޮކްސިމިޓީގައި’ މިކަންކުރަން ކަމަށް ދަޢުލަތުން ބުނާ ބުނުމަކީ އިންސާފެއް ނެތް، ހައްޤުތަކެއް ގެއްލިގެންދާ ފަނާކުރުވަނިވި ސިޔާސަތެއް.
• ޤާނޫނީ ނަޒަރަކުން ބަލާނަމަ، ޤާނޫނު އަސާސީގެ 22 ވަނަ މާއްދާގައި “ޤުދުރަތީ ވަސީލަތްތައް” ބޭކާރުވިޔަ ނުދިނުމަށް ބާރު އަޅާފައިވުމުގެ އިތުރުން މިހާރުގެ ޖީލުތަކަށާއި އަންނާންއޮތް ޖީލުތަކަށް މިފަދަ ތަރިކަތައް ފޯރުކުރުމަށް ދައުލަތަށް ލާޒިމުކުރޭ. އަދި ތަރައްޤީގެ މަޝްރޫޢުތައް ރާއްޖޭގެ ހުރިހާ ކަންކޮޅަކަށް ހަމަހަމަ ކަމާއި އެކު ދެމެހެއްޓެނިވި ގޮތެއްގައި ކުރިއަށް ގެންދިއުމާއި، އިޖްތިމާޢީ ގޮތުން ލިއްބައިދޭ ހައްގުގެ ގޮތުގައި ކޮންމެ ދިވެހި ރައްޔިތަކަށްވެސް ކަށަވަރުވެގެންވާ ޤުދުރަތީ މާހައުލީ ނިޒާމުން ލިބިދޭ މަންފާ ތައް ހޯދުމަށް ހުރަސް އެޅޭ ގޮތަށް، މަދުބައެއްގެ މާލީ މަންފާއަށް ޓަކައި މިފަދަ އަގު ނުކުރެވޭ، ރައްޔިތުންގެ ޤުދުރަތީ ރައުސުލްމާލުތަކެއް ފަނާކުރުމަކީ ކުރެވިގެން ވާނެ ކަމެއް ނޫން. އެފަދަ ގޮތަކަށް ފުރިހަމަ ދިރާސާއެއް ކުރުމެއްނެތި، ދިވެހިރައްޔިތުން ދަރަނިވެރި ވާގޮތަށް ހިންގޭ ކަމަކަށް “ތަރައްޤީ” ކިޔުމުން އެއީ އޮޅުވާލުމެއް ނޫން ގޮތަކަށް ބެލެވޭކަށް ނޯންނާނެ. 

މައްސަލައިގެ ޑިސްޕިއުޓް މަރުހަލާގެ ދެވަނަ އަޑުއެހުން 10.00 އަށް ތާވަލުކުރެވި، ކޮންފަރެންސްކޯލް މެދުވެރިކޮށް 10.17 ގައި ރަސްމީކޮށް ފެށުނު.
23 ސެޕްޓެމްބަރ 2021 ގެ އަޑުއެހުމުގައި ދައުލަތަށް ލިބުނު 10 ދުވަހުގެ މުހުލަތުގެ ތެރޭގައި އެއްވެސް ލިޔެކިއުމެއް ބަލާ ދިރާސާކުރެވިފައި ނެތްކަން ފާހަގަކުރެވުނު. އެހެންކަމުން އިތުރު ވަގުތު ދިނުމަށް ދައުލަތުން އެދުނު އެދުމުގެ މަތިން އަނެއްކާވެސް އިތުރުފުރުސަތެއް ދެވި، 10 އޮކްޓޫބަރ 2021 ވާ އާދީއްތަދުވަހަށް މި މަރުހަލާގެ 3 ވަނަ ބައްދަލުވުމެއް ކޯޓުން ތާވަލުކުރެވުނެ.

މައްސަލައިގެ ޑިސްޕިއުޓް މަރުހަލާގެ ފުރަތަމަ އަޑުއެހުން ކޮންފަރެންސްކޯލް މެދުވެރިކޮށް 13.00 ގައި ތާވަލުކުރެވި 13.11 ގައި ރަސްމީކޮށް ފެށުނު.
ދައުލަތުގެ ފަރާތުން ދައުވާފޯމު ދިރާސާކޮށް އެއާގުޅޭ މައުލޫމާތު ދައުވާލިބޭ މިނިސްޓްރީތަކާ އިދާރާތަކުން ހޯދުމަށް އިތުރުވަގުތު ބޭނުންވާކަމަށް އެދުނު.
މިގޮތުން ސިވިލްކޯޓާއި، ދައުވާކުރާފަރާތާ އަދި ދައުވާލިބޭފަރާތް މަޝްވަރާކޮށް 10 ދުވަހުގެ މުހުލަތެއް ދިނުމަށް ހަމަޖެހުނު.
ދެން ޑިސްޕިއުޓު މަރުހަލާގެ 2 ވަނަ އަޑުއެހުމެއް ބާއްވާނެ ތާރީޚަކަށް 7 އޮކްޓޫބަރ 2021 އަށް ވަނީ ހަމަޖައްސާފައި.
މި އަޑުއެހުމުގައި މި މައްސަލަ ޑިސްޕިއުޓް މަރުހަލާއިން ހައްލުކުރުމާ ގުޅޭގޮތުން ގޮތެއް ނިންމޭނެކަމުގައި ދެކެން.

Civil court case against Gulhifalhu port development (RASHU)

ކ.ގުޅީފަޅުގައި ޕޯޓެއް ހެދުމަށް ހިންގާ މަޝްރޫއު ހުއްޓުވުމަށްއެދި ރާއްޖޭގެ ސިވިލްކޯޓަށް މައްސަލައެއް ހުށަހެޅި، އެ ކޯޓުން މައްސަލަ ބަލައިގެންފައިވާކަމުގެ މައުލޫމާތު އާންމުކޮށް ހިއްސާ ކުރުމަށްޓަކައި ބައެއް ނޫސްވެރިންނާ، މަދަނީ ޖަމްޢިއްޔާގެ މަންދޫބުންނާ އަދި ރާއްޖޭގައި ތިމާވެށި ހިމާޔަތްކުރުމަށްޓަކައި ވަކާލާތުކުރާ ބައެއްފަރާތްތަކަށް ދައުވަތު އަރުވައިގެން މާލޭގައި ބައްދަލުވުމެއް ބޭއްވުން.
މި ބައްދަލުވުމުގައި ތިރީގައިވާ ފަރާތްތަކުން ބައިވެރިވި :
ނަޖާހް މަސްއޫދު، މިހާރު ނޫސް / އައިޝާ އީމާން، ދައުރު ނޫސް / ހުސައިން އަރުބާން ފައްވާޒް، އަދަދު ނޫސް /
އަފްރާ އިސްމާއިލް، ޒީރޯވޭސްޓް މޯލްޑިވްސް / އައްފާން އުމަރު އަހުމަދު، އިކޯކެއާ މޯލްޑިވްސް / މަރިޔަމް އަޖްފާން، ޓްރާންސްޕެރަންސީ މޯލްޑިވްސް / މުނާ މުހަންމަދު، ލޭންޑްސީ މޯލްޑިވްސް / ޑރ އިބްރާހިމް މުހަންމަދު، ތިމާވެށީގެދާއިރާގެ ފަންނާނެއް / އާދަމް އަބްދުﷲ، ތިމާވެށީގެ ރައްކާދާރެއް / އާދަމް އިޝާމް، ސޭވްމޯލްޑިވްސް ކެމްޕޭން / މުހަންމަދު ހަލީމް، ސޭވްމޯލްޑިވްސް ކެމްޕޭން / އަހުމަދު މޫސާ، ކުޅުދުއްފުށި ރައްޔިތެއް /
ހުމައިދާ އަބްދުލްޢަފޫރު، މައްސަލަ ހުށަހެޅިފަރާތް / އަލްއުސްތާޛު ހަސަން ޒަކީ، މައްސަލަ ހުށަހެޅިފަރާތުގެ ޤާނޫނީވަކީލު

ގުޅީފަޅު މަޝްރޫއު ހުއްޓުވުމަށް ސިވިލް ކޯޓުގައި އެދިއްޖެ (Adhadhu)
Thimaavettah gellunvaathy Gulhifalhu … (Mihaaru)
Gulheefalhu mashroou huttuvumah Civil … (Khabaruonline)
ތިމާވެއްޓަށް ގެއްލުންވާތީ ގުޅިފަޅު މަޝްރޫޢު ހުއްޓުވަން ސިވިލް ކޯޓަށް – (Dhen.mv)
Gulhifalhu mashroou huttuvan Civil Court … (Dhauru.com)

ކ.ގުޅީފަޅުގައި ޕޯޓެއް ހެދުމަށް ހިންގާ މަޝްރޫއު ހުއްޓުވުމަށްއެދި ރާއްޖޭގެ ސިވިލްކޯޓަށް ހުށަހެޅުނު މައްސަލަ އެ ކޯޓުން ބަލައިގަތުން.

ކ.ގުޅީފަޅުގައި ޕޯޓެއް ހެދުމަށް ހިންގާ މަޝްރޫއު ހުއްޓުވުމަށްއެދި ރާއްޖޭގެ ސިވިލްކޯޓަށް މައްސަލަ ހުށަހެޅުން.